Hành vi này đã có từ hàng chục triệu năm trước khi loài người xuất hiện, song các nhà khoa học vẫn chưa hiểu rõ mục đích của nó về mặt tiến hóa.

Dù thủ dâm là một hành vi phổ biến trong khắp thế giới động vật, nhưng nó ít khi được nghiên cứu. Vì thế, các nhà khoa học tại University College London đã đào sâu vào lịch sử của hành vi này với hi vọng có thể lý giải một hiện tượng dường như thật khó hiểu. Bởi vì, từ quan điểm tiến hóa, thủ dâm có vẻ là một hành vi gây phân tâm, phí phạm và thậm chí nguy hiểm.

Họ đã tập hợp một cơ sở dữ liệu được coi là lớn nhất từ trước đến nay về hành vi thủ dâm, bao gồm hàng trăm nghiên cứu, kết quả bảng hỏi và ghi chép cá nhân của các nhà linh trưởng học và người trông coi sở thú về hành vi thủ dâm của linh trưởng. Sau đó, họ đối chiếu thông tin thu được với các cây tiến hóa của linh trưởng để lần ngược lại dòng thời gian của hành vi thủ dâm.

Vượn Bonobo tại sở thú San Diego, California. Theo các nhà khoa học, thủ dâm là hành vi có ở khắp các loài linh trưởng thuộc mọi giới tính và độ tuổi. Ảnh: Liên minh động vật hoang dã sở thú San Diego
Vượn Bonobo tại sở thú San Diego, California. Theo các nhà khoa học, thủ dâm là hành vi có ở khắp các loài linh trưởng thuộc mọi giới tính và độ tuổi. Ảnh: Liên minh động vật hoang dã sở thú San Diego

Trong bài báo được công bố trên tạp chí Proceedings of the Royal Society B, các nhà khoa học đã mô tả hành vi thủ dâm phổ biến như thế nào trong khắp các loài linh trưởng, ở mọi độ tuổi và giới tính. Nhưng chưa rõ vì sao nó lại bắt đầu xuất hiện từ hơn 40 triệu năm trước. Bấy lâu nay, các nghiên cứu sinh học thường bỏ qua con cái cho nên các tác giả bài báo không có nhiều số liệu về hành vi thủ dâm ở con cái. Nhưng với con đực thì có một số lí giải khả thi.

Phân tích của các tác giả ủng hộ giả thuyết rằng thủ dâm ở con đực giúp tăng khả năng thụ tinh. Ví dụ, một con đực ở địa vị thấp có thể thủ dâm vừa đủ để tăng hưng phấn ngay trước khi giao phối. Điều này giúp thụ tinh nhanh hơn, trước khi một đối thủ lực lưỡng có cơ hội đẩy nó ra. Thủ dâm cũng giúp con đực loại bỏ tinh trùng già, giữ lại các tinh trùng mới, khỏe hơn để giao phối.

Nhưng đó không phải nguyên nhân duy nhất. Các nhà nghiên cứu còn thấy rằng hành vi thủ dâm ở linh trưởng đực xuất hiện cùng với tỉ lệ các bệnh truyền nhiễm đường tình dục. Một lý do có thể là vì thủ dâm sau khi giao phối giúp gột sạch tuyến sinh dục, giảm nguy cơ bị nhiễm bệnh.

Vẫn cần thêm dữ liệu để có thể xác định lý do thúc đẩy hành vi thủ dâm ở con cái. Có ý tưởng cho rằng thủ dâm trước khi giao phối giúp linh trưởng cái có được một phần quyền kiểm soát về việc nó sẽ thụ thai từ con đực nào. Vì khi âm đạo được làm cho bớt tính axit thì sẽ tạo môi trường thuận lợi hơn cho tinh trùng của con đực được chọn hơn.

Các nhà nghiên cứu chỉ ra, trái với quan niệm thủ dâm là hành vi sai trái hay trái tự nhiên, đây là một hành vi hoàn toàn tự nhiên. Nó là một phần trong danh sách những hành vi tình dục lành mạnh của chúng ta.