Những quốc gia đầu tiên hướng dẫn sử dụng AI trong giáo dục

Các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) như ChatGPT của Open AI và Bard của Google đã và đang tạo ra sự khác biệt trong giáo dục, giúp người dạy quản lý công việc của họ một cách hiệu quả và sáng tạo; đồng thời nâng cao trải nghiệm và kết quả của người học, bao gồm người học khuyết tật.

Tuy nhiên, ngành giáo dục cũng nhận ra những nguy cơ liên quan đến vi phạm bản quyền, rò rỉ thông tin cá nhân và đạo văn khi sử dụng AI, đặc biệt là AI tạo sinh với khả năng tạo ra văn bản, hình ảnh hoặc các phương tiện truyền thông khác dựa trên các gợi ý (prompt) - trong nhà trường.

Để vượt qua những rủi ro mà công nghệ có thể mang lại, một số chính phủ, hiệp hội đã chủ động làm việc với các chuyên gia để xây dựng các hướng dẫn sử dụng AI trong giáo dục.

Đầu tháng Bảy, Nhật Bản đã trở thành quốc gia gần đây nhất công bố hướng dẫn mới về việc sử dụng AI trong trường phổ thông và trường đại học, nhằm thúc đẩy một môi trường an toàn và hiệu quả để sử dụng AI trong giáo dục.

Hướng dẫn này do Bộ Giáo dục ban hành sẽ tiếp tục được cập nhật một cách linh hoạt dựa trên kinh nghiệm và thực tiễn. Theo đó, người học phải hiểu đầy đủ các đặc điểm của AI trước khi sử dụng; và việc biến báo các báo cáo, bài luận hoặc các văn bản khác do AI tạo ra thành của mình được coi là hành vi không phù hợp.

Mối bận tâm lớn của các nhà giáo Nhật Bản là học sinh, sinh viên mất khả năng suy nghĩ độc lập nếu sử dụng AI theo những cách không phù hợp. Thời gian qua, các trường đại học đã áp dụng các chính sách khác nhau đối với việc sử dụng AI. Ví dụ: tháng Tư năm nay, Đại học Tokyo tuyên bố trên trang web nội bộ của mình rằng “các báo cáo phải do sinh viên tự làm, không được dựa dẫm hoàn toàn vào sự trợ giúp của AI”. Trong khi đó, Đại học Tohoku kêu gọi các giảng viên suy nghĩ lại về việc thiết kế các bài tập và bài kiểm tra. Trường đại học này khuyến nghị các giảng viên tìm hiểu xem AI sẽ cho kết quả như thế nào với các bài tập và báo cáo mà họ sẽ giao cho sinh viên và chuyển sang hình thức làm bài kiểm tra trên lớp.

Trên thực tế, sinh viên Nhật Bản đã bắt đầu sử dụng ChatGPT - một AI tạo sinh ra mắt vào cuối năm 2022 - khá phổ biến.

Đầu tháng Sáu vừa qua, Đại học Tohoku đã chủ trì cuộc khảo sát kéo dài hơn 10 ngày, với sự tham gia của khoảng 4.000 sinh viên từ một số trường, về việc sử dụng ChatGPT trong học tập. Kết quả cho thấy khoảng một phần ba đã sử dụng ChatGPT. Trong số đó, khoảng 91% cho biết dựa vào ChatGPT để sửa bài tập, trong khi hơn 85% dựa vào AI này để biên tập cũng như thêm thắt câu từ.

Kết quả khảo sát “làm nổi bật những điểm yếu trong giáo dục đại học của Nhật Bản, chẳng hạn như ít tập trung vào phát triển kỹ năng viết”, theo Fujio Omori, chuyên gia chính sách giáo dục tại Đại học Tohoku, người đứng đầu nhóm thực hiện khảo sát.

Một khảo sát khác có sự tham gia của 19 trường đại học do tờ Mainichi thực hiện vào ngày 22/4, chỉ ra rằng các trường này đều đã xây dựng hướng dẫn sử dụng AI cho sinh viên, bao gồm việc cấm sinh viên sử dụng văn bản, mã lập trình và kết quả tính toán do AI tạo ra trong các báo cáo, tiểu luận và luận văn, luận án.

Tuy nhiên, hầu hết các trường đại học khác chưa nêu quan điểm rõ ràng về việc sử dụng AI, biện bạch rằng họ đang thu thập thông tin để xây dựng các hướng dẫn.

Trước đó, vào tháng Ba, Bộ Giáo dục Anh đã ra một tuyên bố về AI tạo sinh trong giáo dục. Thông điệp chính của nó là mặc dù AI có thể giúp giảm bớt khối lượng công việc và cho phép nhà giáo tập trung phát triển chuyên môn, nhưng các cơ sở giáo dục cần thực hiện các bước để bảo vệ dữ liệu, người dạy và người học khỏi mặt trái của các công nghệ mới. Việc sử dụng AI trong giáo dục phải được song hành với việc mở rộng sở hữu trí tuệ, bảo vệ giá trị thương mại của dữ liệu, và hiểu biết luật pháp.

Sang tháng Tư, Nhóm Russell - hiệp hội của 24 trường đại học nghiên cứu công lập tại Vương quốc Anh, trong đó có các trường hàng đầu như Cambridge, Oxford, Edinburgh, Imperial College London, King's College London, Học viện Kinh tế và Khoa học Chính trị London và University College London - cũng đã công bố bộ nguyên tắc nhằm giúp các trường đại học “tận dụng cơ hội mà những đột phá công nghệ mang lại cho việc dạy và học”.

Trong đó, nguyên tắc đầu tiên là tăng cường hiểu biết cho sinh viên và giảng viên về AI. Theo Nhóm Russell, điều quan trọng là tất cả sinh viên và giảng viên phải hiểu các cơ hội, hạn chế và các vấn đề đạo đức liên quan đến việc sử dụng các công cụ AI.

Những vấn đề này bao gồm: cân nhắc về quyền riêng tư, dữ liệu và sở hữu trí tuệ; khả năng thiên vị tiềm ẩn khi AI sao chép những thành kiến và khuôn mẫu của con người; không chính xác và diễn giải sai, vì AI có thể dựa trên thông tin không chính xác, không liên quan và lỗi thời; thiếu quy tắc đạo đức trong các công cụ AI; đạo văn khi AI sao chép thông tin do người khác phát triển; và sự bóc lột trong các quy trình xây dựng công cụ AI.

Nguyên tắc thứ hai là trang bị cho giảng viên kỹ năng hỗ trợ sinh viên sử dụng các công cụ AI tạo sinh một cách hiệu quả và phù hợp trong quá trình học tập của họ.

Bộ nguyên tắc lưu ý, việc sử dụng các công cụ AI có thể khác nhau giữa các ngành học thuật, do đó các trường đại học cần khuyến khích các khoa áp dụng các chính sách toàn trường trong bối cảnh của riêng họ.

Nguyên tắc thứ ba là sử dụng AI có đạo đức và công bằng. Các trường đại học sẽ điều chỉnh việc giảng dạy và đánh giá để bao gồm việc sử dụng AI có đạo đức và hỗ trợ tiếp cận AI bình đẳng.

Trong tương lai, có thể có các công nghệ và công cụ AI mới nằm sau các hạn chế và tường phí. Các trường đại học phải bảo đảm rằng sinh viên và giảng viên được tiếp cận công bằng với các công cụ và tài nguyên AI mà họ cần cho việc dạy và học.

Nguyên tắc thứ tư là các trường đại học cần duy trì sự cẩn trọng và liêm chính trong học thuật.

Về mặt này, hướng dẫn giúp sinh viên và giảng viên hiểu những tình huống không phù hợp để sử dụng AI và hỗ trợ họ sử dụng các công cụ AI một cách chính xác.

Hướng dẫn lưu ý, tính liêm chính trong học thuật và việc sử dụng AI có đạo đức cũng có thể được đẩy mạnh bằng cách tạo ra môi trường cho sinh viên thoải mái đặt câu hỏi về việc sử dụng AI và những thách thức của nó.

Nguyên tắc thứ năm là các trường đại học hợp tác, chia sẻ những thực hành tốt khi các công nghệ AI và ứng dụng của nó trong giáo dục phát triển.

Cách đây một tháng, Bộ Giáo dục Mỹ và Văn phòng Công nghệ Giáo dục cũng đã công bố hướng dẫn Trí tuệ nhân tạo và Tương lai của Dạy và Học, đưa ra các khuyến nghị cả từ thực tế và dựa trên chính sách.

Theo đó, các cơ sở giáo dục không nên coi AI là sự thay thế cho giáo viên, giảng viên mà nên khai thác nó như một sự bổ sung và các công cụ có sẵn cho họ.

Một số khuyến nghị khác được đề cập trong hướng dẫn của Bộ Giáo dục Mỹ gồm:

- Các công cụ AI giáo dục phải được thiết kế dựa trên các nguyên tắc học tập hiện đại và thực hành sư phạm có cơ sở.

- Khuyến khích đối thoại cởi mở giữa các nhà giáo và những người trong ngành công nghệ để cải thiện tính minh bạch và hiểu biết về các công cụ giáo dục dựa trên AI.

- Tập huấn cho giáo viên, giảng viên sẽ là một phần quan trọng của quá trình áp dụng và triển khai bất kỳ công cụ dựa trên AI nào.

- Các nhà nghiên cứu cần nâng cao niềm tin vào các hệ thống dựa trên AI.

- Cần có thêm các nỗ lực pháp lý để giải quyết vấn đề sử dụng AI trong giáo dục. Các luật và quy định hiện hành liên quan đến quyền riêng tư về dữ liệu của người học, về giáo dục cho người khuyết tật... cần được tính đến khi đánh giá các công nghệ mới trong trường học.

Bộ Giáo dục Mỹ đề xuất các cơ sở giáo dục xem các khuyến nghị nêu trên như nền tảng cho chương trình quản trị dữ liệu và trí tuệ nhân tạo nội bộ. Việc vận hành chương trình nội bộ này sẽ giúp cung cấp các biện pháp bảo vệ có ý nghĩa cho nhà trường và thầy cô khi họ ứng dụng các công nghệ AI.

Cuối tháng 10/2022, Ủy ban Châu Âu EC đã công bố một bộ hướng dẫn đạo đức cho các giáo viên về việc sử dụng AI và dữ liệu trong giáo dục.

Đây là hướng dẫn dành cho giáo viên tiểu học và trung học và có thể được sử dụng bởi các nhà giáo có ít hoặc không có kinh nghiệm về giáo dục kỹ thuật số.

Hướng dẫn làm rõ những quan niệm sai lầm phổ biến về AI, có thể gây ra bối rối và lo lắng cho người sử dụng, đặc biệt là trong giáo dục, chẳng hạn như quan niệm cho rằng AI quá khó để hiểu. Đúng là không dễ để hiểu đầy đủ về cách vận hành của AI nhưng thay vì cố gắng hiểu toàn bộ chức năng của nó, điều quan trọng hơn là giáo viên nhận thức được các nguyên tắc cơ bản, cơ chế và hạn chế của hệ thống AI và cách hệ thống AI có thể được sử dụng để hỗ trợ việc dạy và học một cách an toàn và có đạo đức. Một hiểu lầm khác là AI không dành cho tất cả mọi người. Thực tế, AI có thể dẫn đến các hình thức bất bình đẳng hoặc phân biệt đối xử mới và làm trầm trọng thêm tình trạng vốn có. Tuy nhiên, nếu được thiết kế và sử dụng đúng cách, nó có thể mang lại cơ hội để cải thiện khả năng tiếp cận trong cuộc sống hằng ngày cũng như trong công việc và học tập cho mọi người, kể cả người khuyết tật và người có nhu cầu đặc biệt. Ví dụ: các giải pháp dựa trên AI như tạo phụ đề trực tiếp theo thời gian thực có thể hỗ trợ người khiếm thính, trong khi các mô tả bằng âm thanh có thể giúp người có mức độ thị lực thấp truy cập dễ dàng và hiệu quả hơn. Ngoài ra, còn có hiểu lầm rằng AI không đáng tin cậy hay AI sẽ làm suy yếu vai trò của người thầy...

Ở phần nội dung chính, Hướng dẫn đưa ra lời khuyên thiết thực về các khía cạnh đạo đức cho các nhà giáo và lãnh đạo trường học đang tìm cách tích hợp việc sử dụng AI và dữ liệu vào giáo dục.

Cụ thể, Hướng dẫn xác định các trụ cột của việc sử dụng AI và dữ liệu trong giáo dục một cách có đạo đức và các yêu cầu đối với một hệ thống AI đáng tin cậy; gợi ý các bước lập kế hoạch sử dụng hiệu quả AI và dữ liệu trong trường học; nêu các cách để nâng cao nhận thức của cộng đồng về AI (thảo luận với đồng nghiệp; hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm với các trường khác; trao đổi với phụ huynh, học sinh; cập nhật các hiểu biết mới về AI).