A Year of Robotics 2024: Sự nghi ngại đã ở lại phía sau

Tháng Năm vừa qua, cộng đồng quan tâm đến giáo dục STEM tại Việt Nam như vỡ oà trước thông tin đoàn Việt Nam với 19 đội tuyển đã xuất sắc đoạt 5 giải thưởng ngay trong lần đầu tham dự Giải vô địch thế giới VEX Robotics World Championship 2023 ở Mỹ.

Đằng sau những giải thưởng, đằng sau chuyến đi đến Mỹ là một hành trình dài đầy quyết tâm của STEAM for Vietnam - đơn vị đưa các đội đến giải đấu robotics lớn nhất thế giới này - cùng các đối tác.

Ngược dòng trở về thời điểm năm 2022, với mong muốn giúp học sinh Việt Nam phát triển những kỹ năng quan trọng cho tương lai và có khả năng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu thông qua việc đào tạo STEAM vững chắc từ sớm, STEAM for Vietnam chính thức khởi động chương trình A year of Robotics 2023. Hơn 2.000 học sinh, 500 giáo viên và 150 trường học - trong đó có nhiều trường ở vùng sâu vùng xa như huyện đảo Phú Quý (Bình Thuận) - đã có cơ hội học robotics miễn phí thông qua khóa học CS 201: Nhập môn Lập trình Robotics với VEX IQ.

Khi ấy, những người khởi xướng chương trình không chỉ phải “vắt óc" suy nghĩ cách phổ biến các kiến thức trong bối cảnh robotics chưa phổ biến tại Việt Nam, mà còn phải đối diện với những nghi ngờ từ nhiều chuyên gia trong nước. Mục tiêu giúp ngày càng nhiều học sinh Việt Nam, bất kể các em ở thành thị hay nông thôn, đều có cơ hội được học và thực hành các bộ linh kiện robotics hiện đại của STEAM for Vietnam bị xem là xa rời thực tế. Hay thậm chí mong muốn tổ chức giải đấu VEX IQ Robotics toàn quốc để chọn ra 10 đội, theo dự kiến ban đầu, tham gia VEX Robotics World Championship 2023 ở Mỹ, cũng bị xem là viển vông.

“Chỉ hai năm trước thôi, ở trong nước không ai tin cả. Chỉ hai năm trước thôi, VEX Robotics còn chưa có mặt ở Việt Nam. Chúng tôi đặt mục tiêu rất lớn, thời điểm đó mọi người không những không tin mà còn nghi kị", TS. Hùng Trần, đồng sáng lập tổ chức STEAM for Vietnam, nhớ lại. Và cuối cùng, “chúng tôi đã chứng minh mình có thể làm được".

Với TS. Hùng Trần, sự hiện diện của các đội tại giải đấu lớn nhất thế giới chỉ là một “điểm nhấn", bởi “dù muốn hay không, số lượng các bạn được đi thi quốc tế chỉ là một số lượng nhất định”. Điểm cuối của những nỗ lực này sau rốt là để hỗ trợ ngày càng nhiều học sinh phát huy được tiềm năng của mình thông qua việc học robotics.

Theo ông, robotics là công cụ tuyệt vời để dạy và học STEM, STEAM. Nó mô phỏng những tình huống mà các em phải giải quyết trong cuộc sống. Chẳng hạn, "để có một con robot chạy được, các em phải biết toán, vật lý, điện, cơ học, lập trình, thiết kế và làm việc nhóm nữa. Tất cả những kỹ năng đó giúp các em học STEM, STEAM một cách tự nhiên", ông giải thích. "Nhiều người còn có quan niệm chưa chuẩn là học robotics để sau này làm kỹ thuật. Không phải như vậy, học robotics là để giúp ích cho tư duy."

Với tinh thần ấy, vào ngày 12/7 vừa qua, STEAM for Vietnam đã cùng các đối tác tổ chức họp báo công bố khởi động chương trình A Year of Robotics 2024.

Năm nay, chương trình không chỉ chú trọng đến học sinh mà còn tập trung hơn vào đội ngũ giáo viên. Nhận thấy tầm quan trọng đặc biệt của đội ngũ giáo viên tại địa phương, STEAM for Vietnam quyết định đào tạo chuyên sâu cho giáo viên toàn quốc trong chương trình Train the Trainers.

Chương trình mũi nhọn này của STEAM for Vietnam bao gồm thư viện tài nguyên trực tuyến về khóa đào tạo, nội dung bài giảng, tài liệu từ VEX Robotics và các buổi đào tạo giáo viên trực tiếp từ chuyên gia của VEX Robotics trong khuôn khổ Ngày hội Khám phá STEAM - STEAMese Festival vào tháng Tám năm nay. Chương trình đặt mục tiêu giúp các thầy cô nâng cao kỹ năng chuyên môn về lập trình, lắp ráp VEX IQ Robotics, đồng thời cung cấp tài liệu và cộng đồng hỗ trợ để họ tự tin giảng dạy về VEX IQ.

“Hiện nay, phần lớn giáo viên vẫn chưa được tiếp xúc thực tế với STEAM. Lúc này, việc tham gia đào tạo một khóa chuẩn quốc tế như Train the Trainers 2023 là rất thiết thực và bổ ích. Vì vậy lãnh đạo trường mình đã cử hơn 20 giáo viên tham gia chương trình này của STEAM for Vietnam", thầy Thanh Phụng, giáo viên và huấn luyện viên đội THPT Chi Lăng (Gia Lai) tại Giải vô địch thế giới VEX Robotics 2023 chia sẻ.

Cô Đỗ Trà (Trường THPT chuyên Cao Bằng) cũng bày tỏ sự háo hức với nội dung của khóa học sắp tới. Năm ngoái, những kiến thức từ khóa học của STEAM for Vietnam là nền tảng để cô và các thành viên đội THPT chuyên Cao Bằng làm nên điều kỳ diệu khi vượt hơn một ngàn bậc so với thành tích của đội trước giải đấu, từ đó lên vị trí 183 thế giới. Năm nay, cô chờ đợi được nghe các giảng viên STEAM for Vietnam chia sẻ "bí kíp" về quy trình lồng ghép nội dung Tư duy máy tính và Lập trình Scratch vào giảng dạy sao cho khơi gợi hứng thú của học sinh.

Chỉ sau hơn một tháng mở đơn, ban tổ chức tiết lộ chương trình đã nhận được đơn đăng ký của hơn 4.000 giáo viên trên khắp các tỉnh thành.

Bên cạnh các khóa học thú vị, chương trình A Year of Robotics năm nay tiếp tục phát động giải đấu VEX IQ Robotics toàn quốc 2024. Đây là ngày hội tranh tài dành cho tất cả học sinh đam mê robotics, bất kể giới tính, dân tộc và vị trí địa lý.

Nếu năm trước, cuộc thi phân bảng theo lứa tuổi - bảng Tiểu học cho học sinh dưới 12 tuổi và bảng Trung học cơ sở cho học sinh dưới 15 tuổi - thì năm nay lại phân bảng theo hạng mục thi đấu, gồm Hạng mục VIQRC sử dụng robot VEX IQ dành cho học sinh Tiểu học và Trung học cơ sở (dưới 15 tuổi) và Hạng mục VRC sử dụng robot VEX V5 dành cho học sinh Trung học cơ sở và Trung học phổ thông (dưới 19 tuổi).

Giải đấu đặt mục tiêu lựa chọn 40 đội đủ điều kiện tranh tài tại VEX Robotics World Championship 2024 - nhiều gấp đôi số đội được lựa chọn thi đấu quốc tế vào mùa trước. Do đó, quy mô cuộc thi toàn quốc năm nay cũng tăng gấp đôi, dự kiến thu hút sự tham gia của hơn 300 đội ở hạng mục VIQRC và 50 đội ở hạng mục VRC.

Ở cả hai hạng mục, các đội sẽ tranh tài qua nhiều thử thách: Thử thách Liên minh (Teamwork Challenge), Thử thách Kỹ năng điều khiển (Driving Skills Challenge) và Thử thách lập trình tự hành (Programming Skills Challenge).

Cụ thể, ở hạng mục VIQRC, hai đội sẽ hợp tác với nhau để tạo thành một Liên minh. Hai Liên minh thi đấu trên một sàn đấu hình chữ nhật kích thước 180cm x 240cm, gồm 3 khu vực ghi điểm và 1 khu vực tiếp tế. Ngoài ra, trên sàn đấu sẽ có 73 khối hộp với 3 loại kích thước khác nhau: 54 khối xanh lá cây, 16 khối màu tím và 3 khối màu đỏ.

Trong số 73 khối hộp, trên sàn đấu sẽ có sẵn 42 khối hộp với đủ kích thước được đặt tại các điểm cố định. Các khối màu đỏ được đặt trên bệ đỡ. 31 khối hộp còn lại sẽ được đặt ngẫu nhiên trong khu vực tiếp tế trước mỗi trận đấu. Các thành viên sẽ phải điều khiển robot để lấy các khối hộp và ghi điểm. Mỗi khối màu đỏ được lấy ra khỏi bệ đỡ được tính 5 điểm. Bên cạnh đó, có những cách ghi điểm khác như dựa vào chiều cao của những khối hộp xếp được, các khối trong khu vực có cùng một màu, đưa một phần của robot vào khu vực tiếp tế v.v. Sau đó, các đội sẽ tham gia Thử thách Kỹ năng Điều khiển Robot (mỗi đội có 60 giây để điều khiển robot sao cho đạt được điểm cao nhất có thể) và Thử thách Lập trình Robot tự động (mỗi đội có 60 giây để robot tự động ghi nhiều điểm nhất có thể).

Ở hạng mục VRC, sẽ có hai Liên minh đối đầu gọi là Liên minh Xanh và Liên minh Đỏ. Mỗi Liên minh cũng gồm 2 đội. Vật ghi điểm chính là quả bóng nhựa Triball với đường kính khoảng 16cm. Có tổng cộng 60 Triball trong một trận đấu, gồm 1 Triball được nạp sẵn cho mỗi Robot, 12 Triball trên sân, 22 Triball nạp trong trận cho mỗi Liên minh. Trên sàn đấu có 2 khung thành ở 2 phía đối diện nhau, 1 rào chắn nhựa dày khoảng 8cm, chia sàn thành 2 vùng tấn công: đỏ và xanh. Các đội điều khiển robot thu thập các Triball để ghi điểm vào khung thành. Điểm của Triball màu nào được tính cho Liên minh màu đó, bất kể ghi điểm ở đâu. Đến gần cuối trận đấu, robot sẽ bám vào bộ ống trong sân để nâng mình lên. Trọng tài xác định điểm cộng thêm cho mỗi Liên minh dựa trên cấp độ nâng.

Giải vô địch Quốc gia VEX Robotics 2024 mở đơn từ tháng này và chính thức khởi động vào tháng Chín tới với chuỗi hoạt động giao lưu giữa STEAM for Vietnam với các trường học trên cả nước.

Để hỗ trợ cho giải đấu, STEAM for Vietnam sẽ xây dựng thư viện gồm nguồn tài liệu đào tạo từ VEX Robotics và chuỗi workshop kết nối các chuyên gia robotics với các đội chơi để nâng cao kiến thức chuyên môn và năng lực thi đấu cho học sinh. Bên cạnh đó, STEAM for Vietnam sẽ tổ chức các buổi hướng dẫn các trường cách thức tổ chức giải đấu giao hữu VEX Robotics theo đúng tiêu chuẩn của Robotics Education & Competition (REC) Foundation – đơn vị tổ chức VEX Robotics World Championship hằng năm.

Đại học Bách khoa Hà Nội cũng hỗ trợ nguồn lực trong suốt giải đấu.

“Đây là việc làm lâu dài chứ không phải chỉ tổ chức để thu về kết quả trong 1-2 năm. Giải đấu sắp tới chắc sẽ lớn hơn giải trước. Giải trước chúng tôi không mường tượng nổi quy mô sẽ có nhiều đội tham gia như vậy nên chỉ tổ chức ở nhà thi đấu Đại học Bách khoa Hà Nội, sức chứa hạn chế nên có hơi chật chội,” PGS.TS Trần Trung Kiên, Trưởng phòng Đào tạo, Đại học Bách khoa Hà Nội, chia sẻ. Ông bày tỏ hy vọng giải đấu tới sẽ được tổ chức ở mặt bằng phù hợp hơn để tương xứng với quy mô của nó.