Động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ-Syria: Cảnh báo của các nhà khoa học

Một trận động đất mạnh 7,8 độ xảy ra ở miền đông nam Thổ Nhĩ Kỳ và một số khu vực của Syria vào rạng sáng ngày 6/2. Ít nhất 5.000 người được ghi nhận là đã thiệt mạng và hàng nghìn người khác bị thương. Theo ngay sau đó là trận động đất mạnh 7,5 độ, khoảng 9 giờ sau, và hơn 200 cơn dư chấn.

Trận động đất và các dư chấn của nó đã san phẳng các tòa nhà. Các lực lượng cứu hộ vẫn đang đào bới các mảnh bê tông đổ nát để tìm những người sống sót. Dự kiến con số thiệt hại về người sẽ còn tăng thêm. Nature đã nói chuyện với bốn nhà nghiên cứu về hoạt động địa chấn trong khu vực và những gì sẽ xảy ra tiếp theo.

Hầu hết diện tích Thổ Nhĩ Kỳ nằm trên mảng kiến tạo Anatolia, giữa 2 đứt gãy lớn, đứt gãy Bắc Anatolia và đứt gãy Đông Anatolian. David Rothery, nhà địa chất học tại Đại học Mở ở Milton Keynes, Vương quốc Anh, cho biết mảng kiến tạo này gồm cả Ả Rập, Syria, đang di chuyển về phía bắc và va chạm với vành đai phía nam của mảng Á-Âu, ép Thổ Nhĩ Kỳ dịch chuyển về phía tây. "Thổ Nhĩ Kỳ đang di chuyển về phía tây khoảng 2 cm mỗi năm dọc theo đứt gãy Đông Anatolian. Một nửa chiều dài của đứt gãy này đang xuất hiện nhiều động đất”, Rothery nói.

Người dân Thổ Nhĩ Kỳ nhận thức rõ về nguy cơ bị tổn thương trước động đất, Seyhun Puskulcu, nhà địa chấn học và điều phối viên của Tổ chức Động đất Thổ Nhĩ Kỳ, Istanbul, cho biết. “Vụ động đất không gây ngạc nhiên”. Puskulcu mới đây vừa đi qua các thành phố Adana, Tarsus và Mersin, và các khu vực phía tây Thổ Nhĩ Kỳ để tổ chức các hội thảo về nhận thức động đất.

Tâm chấn của trận động đất đầu tiên cách thành phố Nurdaği thuộc tỉnh Gaziantep của Thổ Nhĩ Kỳ 26 km về phía đông, ở độ sâu 17,9 km. Trận động đất mạnh 7,5 độ theo sau xảy ra cách Ekinözü, tỉnh Kahramanmaraş, khoảng 4 km về phía đông nam.

Tử vong trong trận động đất thường do các tòa nhà sụp đổ. Trong khi đó, nhiều người dân Thổ Nhĩ Kỳ trong vùng bị ảnh hưởng sống trong các công trình rất dễ bị hư hại do rung lắc, như nhà gạch xây không có cốt thép, theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ.

Trong một nghiên cứu được công bố vào tháng 3 năm ngoái trên tạp chí Soil Dynamics and Earthquake Engineering, nhóm của Arzu Arslan Kelam tại Đại học Kỹ thuật Trung Đông chỉ ra rằng trung tâm thành phố Gaziantep sẽ chịu thiệt hại từ trung bình đến nghiêm trọng do động đất cường độ 6,5 độ. Nguyên nhân là hầu hết các tòa nhà trong khu vực là các cấu trúc gạch thấp tầng, xây sát nhau.

Năm 1999, một trận động đất mạnh 7,4 độ xảy ra cách Izmit, Thổ Nhĩ Kỳ, 11 km về phía đông nam làm thiệt mạng hơn 17.000 người và khiến hơn 250.000 người mất nhà cửa. Sau thảm kịch này, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã đưa ra các quy tắc xây dựng mới. Tuy nhiên, nhiều tòa nhà bị ảnh hưởng bởi trận động đất gần đây được xây dựng trước năm 2000, Mustafa Erdik, kỹ sư xây dựng tại Đại học Boğaziçi, Thổ Nhĩ Kỳ, cho biết.

Hậu quả còn tồi tệ hơn ở Syria. 11 năm xung đột làm cho việc thực thi tiêu chuẩn xây dựng gần như bất khả thi. Trận động đất ảnh hưởng đến các khu vực phía tây bắc của Syria, làm đổ sập nhiều tòa nhà. Rothery cho biết một số tòa nhà bị chiến tranh tàn phá đã được xây dựng lại bằng vật liệu kém chất lượng hoặc “bằng bất kỳ vật liệu nào có sẵn”.

Theo các nhà nghiên cứu, người dân cần chuẩn bị tinh thần cho những trận động đất và dư chấn tiếp theo. “Khả năng xảy ra các cơn dư chấn lớn gây ra nhiều thiệt hại hơn nữa sẽ tiếp tục trong nhiều tuần và nhiều tháng", Ilan Kelman, người nghiên cứu thảm họa và sức khỏe tại Đại học College London, cho biết.

“Nhiệt độ trong khu vực có thể xuống dưới mức đóng băng. Điều đó có nghĩa là những người bị mắc kẹt trong đống đổ nát, những người lẽ ra được giải cứu, cũng có thể chết cóng. Vì vậy, nhiều mối nguy hiểm vẫn đang tiếp diễn", Kelman nói thêm.