Việc buôn bán da lừa - mà Việt Nam là một trong những điểm tiêu thụ và đầu mối trung gian - làm tăng nguy cơ dịch bệnh ở động vật và người.
Theo báo cáo mới nhất của tổ chức bảo vệ lừa
The Donkey Sanctuary có trụ sở tại Anh, việc buôn bán da lừa bất hợp pháp đang gây ra những nguy cơ nghiêm trọng về an toàn sinh học trên toàn cầu.
Báo cáo dẫn kết quả xét nghiệm
108 mẫu da lừa từ một lò mổ ở Kenya: trên 80% trong số đó nhiễm vi khuẩn tụ cầu vàng (S. Aureus) và bệnh ngựa châu Phi (AHS). Đối với những mẫu da nhiễm S.aureus, có tới 44 mẫu (50%) có vi khuẩn mang gen kháng methicillin (MRSA), một loại kháng sinh mạnh phổ biến hiện nay; và 3 mẫu (7%) dương tính với PVL, một loại độc tố gây ra viêm mô hoại tử ở người.
Vi khuẩn tụ cầu vàng (S. Aureus) có khả năng tồn tại lâu dài trên những tấm da bảo quản kém, nghĩa là nó có thể lây nhiễm cho người và động vật từ điểm giết mổ, trong quá trình vận chuyển, cho tới khi giao đến quốc gia nhập hàng.
Trong khi đó, những côn trùng truyền bệnh khi hút máu (Cullicoides midge) có khả năng sống sót sau hành trình dài trong các công-ten-nơ vận chuyển và lây nhiễm mầm bệnh ngựa châu Phi (AHS) cho vật chủ mới là lừa, ngựa tại điểm đến.
Tiến sĩ Faith Burden, Giám đốc điều hành hoạt động bảo tồn các loài ngựa tại The Donkey Sanctuary, chia sẻ: “Những phát hiện xuyên suốt báo cáo thật sự gây sốc, mặc dù không hoàn toàn mới mẻ – đó là những nguy cơ dịch bệnh đối với động vật và con người, do tình trạng vệ sinh kém ở tất cả các khâu buôn bán. Việc không đảm bảo an toàn sinh học cơ bản và thiếu thông tin về nguồn gốc sẽ gây ra nguy cơ cho tất cả những ai tham gia vào hoạt động buôn bán, cũng như khiến con người và động vật gặp rủi ro đáng kể."
Nguyên nhân chính gây ra các nguy cơ về an toàn sinh học trong hoạt động buôn bán da lừa là điều kiện giết mổ kém, không đảm bảo vệ sinh. Phần lớn việc giết mổ lừa đều hoạt động ở nơi không đạt tiêu chuẩn, không được cấp phép và điều này làm tăng nguy cơ da lừa bị nhiễm khuẩn từ nhiều nguồn khác nhau. Đồng thời, khi nhiều loài bị giết mổ tại cùng một địa điểm thì sẽ gây thêm nguy cơ lây nhiễm chéo.
Nhưng ngay cả da lừa được xử lý tại các lò mổ có giấy phép vẫn mang rủi ro về an toàn sinh học. Những mẫu da từ lò mổ ở Kenya được thu thập trong mỗi 1 ngày và lò mổ này có giấy phép, Tiến sĩ Faith Burden cho biết. "Do vậy, tôi chắc chắn rằng da lừa từ các nguồn khác và ở các quốc gia khác, nếu được kiểm tra, cũng có thể mang các mầm bệnh nguy hiểm như bệnh loét mũi (glanders), cúm ngựa và dịch tả lợn châu Phi."
Điều tra đường đi của da lừa
Hằng năm, hơn 4,8 triệu con lừa bị buôn bán và giết mổ để lấy da. Nhưng đây là lần đầu tiên có một báo cáo xem xét mối đe dọa an toàn sinh học (vốn chưa được công nhận trước đây) từ hoạt động buôn bán da lừa.
Báo cáo chỉ ra, hiện nay, Trung Quốc, Hồng Kông, Thái Lan, Hàn Quốc và Việt Nam là những điểm đến tiêu thụ da lừa hoặc là đầu mối trung gian đưa da lừa đến Trung Quốc, thị trường có nhu cầu lớn nhất thế giới. Theo quan niệm cổ truyền của Trung Quốc, da lừa có thể dùng để làm cao, một loại thuốc được coi là có tác dụng bổ máu, an thai, thậm chí cải lão hoàn đồng.
Dữ liệu từ đơn vị vận chuyển
Panjiva đã xác định 1.600 lô hàng thuộc mã 410120, trị giá 95 triệu USD, được gửi đến Trung Quốc, Hồng Kông, Thái Lan, Hàn Quốc và Việt Nam trong khoảng thời gian từ tháng 2/2017 đến tháng 2/2022. Mặc dù mã sản phẩm 410120 còn thiếu tính cụ thể khiến cho rất khó phân tích chính xác những gì có trong mỗi lô hàng, phần lớn sản phẩm được liệt kê ở đây là da lừa hoặc da ngựa. Các đơn vị xuất hàng cũng được xác định là các nhà xuất khẩu da lừa có tiếng và người nhận là các nhà nhập khẩu da lừa.
Bên cạnh đó, cơ sở dữ liệu vận chuyển của
Tradeatlas và
Volza cũng chỉ ra 97 lô hàng mang mã 410120 gửi đến Trung Quốc trong khoảng thời gian từ tháng 1/2015 đến tháng 2/2022, ngoài ra còn có 184 chuyến hàng đến Hồng Kông và 50 chuyến hàng đến Việt Nam.
Dữ liệu truy vết các lô hàng trong 5-7 năm kể trên đã cho biết nhiều hơn về cách thức giao dịch buôn bán da lừa nhưng tổ chức The Donkey Sanctuary cho rằng vẫn còn nhiều điều phải khám phá. Có một mức chênh lớn giữa số lượng lừa bị giết mổ để buôn bán hằng năm với những con số được ghi nhận trong các chuyến hàng. Mục đích nhập khẩu và vận chuyển da lừa đến Trung Quốc, Việt Nam và Hồng Kông cũng chưa được xác định rõ ràng.
Do vậy, The Donkey Sanctuary kêu gọi chính quyền các nước xuất khẩu và nhập khẩu da lừa cần có những quy định chặt chẽ liên quan đến sản phẩm từ da lừa, đồng thời truyền thông về những rủi ro khi sử dụng da lừa, góp phần vào những nỗ lực loại bỏ nạn buôn lậu và sử dụng trái phép da lừa.