Vaccine COVID-19 của Pfizer có ý nghĩa như thế nào đối với đại dịch?

Các nhà khoa học hoan nghênh bằng chứng thuyết phục đầu tiên cho thấy vaccine có thể ngăn ngừa COVID-19. Nhưng vẫn còn nhiều câu hỏi về mức độ bảo vệ của vaccine này: nó bảo vệ cho ai, có thể ngăn ngừa những ca nhiễm COVID-19 nặng hay không, và có tác dụng trong bao lâu?

“Chúng ta vẫn cần xem các dữ liệu cuối cùng. [Nhưng] điều này thật tuyệt vời,” Florian Krammer, nhà virus học tại Trường Y Icahn tại Mount Sinai, TP New York, đồng thời là một trong hơn 40.000 người tham gia thử nghiệm, nói. “Tôi hy vọng mình không thuộc nhóm giả dược.”

Vaccine mới, được đồng phát triển bởi BioNtech ở Mainz, Đức, đưa RNA thông tin (mRNA) vào cơ thể để tế bào người tạo ra protein gai của virus corona. Nhờ vậy hệ thống miễn dịch có thể nhắm mục tiêu vào các protein gai khi virus corona thật xâm nhập và sử dụng protein gai để bám vào tế bào. Vaccine, bao gồm hai liều, đã cho thấy nhiều hứa hẹn trong các nghiên cứu trên động vật và các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn đầu. Nhưng cách duy nhất để biết liệu vaccine có hoạt động không là tiêm cho số lượng lớn người, sau đó theo dõi họ trong nhiều tuần hoặc vài tháng để xem họ có bị nhiễm bệnh và có biểu hiện bệnh không. Những kết quả này được so sánh với kết quả của một nhóm người tham gia được cho dùng giả dược.

Trong thông cáo báo chí, Pfizer và BioNtech nói rằng họ đã xác định được 94 trường hợp nhiễm COVID-19 trong số 43.538 người tham gia thử nghiệm. Các công ty không cho biết có bao nhiêu trường hợp trong số đó thuộc nhóm giả dược và bao nhiêu thuộc nhóm tiêm vaccine. Nhưng sự phân chia các trường hợp giữa các nhóm cho thấy vaccine có hiệu quả phòng bệnh hơn 90% ở những người được tiêm, ít nhất một tuần sau khi họ được tiêm liều vaccine thứ hai (ba tuần sau lần tiêm liều đầu tiên). Pfizer cho biết thử nghiệm giai đoạn III sẽ còn tiếp tục cho đến khi phát hiện được tổng cộng 164 trường hợp người tham gia nhiễm COVID-19 (đến nay mới phát hiện 94 trường hợp), vì vậy các ước tính hiện nay về hiệu quả của vaccine có thể thay đổi.

Mặc dù vaccine có thể không đạt hiệu quả cao đến 90% khi quá trình thử nghiệm hoàn tất, nhưng hiệu quả của nó có thể duy trì ở mức trên 50%, Eric Topol, bác sĩ tim mạch và giám đốc của Viện Scripps về hệ gen, cho biết. Đây là ngưỡng mà Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ đòi hỏi để một loại vaccine COVID-19 được chấp thuận sử dụng trong trường hợp khẩn cấp. Topol nói: “Tôi nghĩ đây là một thành tựu phi thường, kể cả khi chưa có nhiều chi tiết, bởi vì trước đây không có gì đảm bảo về hiệu quả của vaccine."

Topol và các nhà khoa học khác cho biết vẫn chưa biết chi tiết về loại ca nhiễm mà vaccine mới có thể ngăn ngừa - liệu vaccine chỉ ngăn ngừa các trường hợp COVID-19 nhẹ hay bao gồm một số đáng kể các trường hợp vừa và nặng?

"Tôi muốn biết phổ bệnh mà vaccine ngăn ngừa," Paul Offit, nhà khoa học vaccine tại Đại học Pennsylvania, người tham gia ủy ban tư vấn của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ sẽ đánh giá vaccine vào tháng tới, cho biết. "Nên có ít nhất một vài trường hợp mắc bệnh nặng trong nhóm dùng giả dược, vì điều đó cho thấy rằng vaccine có khả năng ngăn ngừa những trường hợp như vậy."

Cũng chưa rõ liệu vaccine có thể ngăn ngừa việc lây lan virus từ những người đang nhiễm hay không. Một loại vaccine ngăn chặn sự lây truyền có thể nhanh chóng kết thúc đại dịch. Tuy nhiên, sẽ rất khó để xác định liệu vaccine của Pfizer, hoặc những loại vaccine khác trong các thử nghiệm giai đoạn cuối, có đạt được khả năng này hay không, theo Krammer, vì nó sẽ liên quan đến việc kiểm tra định kỳ những người tham gia thử nghiệm. “Không thể làm điều đó với 45.000 người,” ông nói.

Một chi tiết còn thiếu khác là vaccine hoạt động như thế nào trong các nhóm người tham gia thử nghiệm khác nhau. Krammer nói: "Chúng tôi vẫn chưa biết liệu nó có tác dụng với những người người già, nhóm cần vaccine nhất, hay không."

Offit nói nếu thử nghiệm thu hút đủ số người tham gia từ các nhóm như người trên 65 tuổi hoặc người Mỹ gốc Phi thì có thể tổng quát hóa hiệu quả của vaccine trong các nhóm này từ hiệu quả tổng thể. Trong thông cáo báo chí, Pfizer và bioNtech cho biết, 42% người tham gia có “nguồn gốc đa dạng về chủng tộc và sắc tộc”.

Một câu hỏi quan trọng chưa được trả lời nữa, là hiệu quả của vaccine sẽ kéo dài trong bao lâu. Dựa trên thời điểm bắt đầu thử nghiệm và dữ liệu đã công bố trước đó về phản ứng miễn dịch trong các thử nghiệm giai đoạn đầu, nhiều người tham gia thử nghiệm giai đoạn III này có khả năng đã có sẵn lượng kháng thể bảo vệ cao trong máu của họ, theo Rafi Ahmed, nhà miễn dịch học tại Đại học Emory ở Atlanta, Georgia. “Vấn đề là sáu tháng sau, hoặc thậm chí ba tháng sau,” Ahmed nói.

Ahmed cho biết sẽ có cơ hội trả lời câu hỏi đó nếu thử nghiệm tiếp tục trong vài tháng nữa. Các câu trả lời cũng có thể đến từ việc phân tích các phản ứng miễn dịch của những người tham gia các thử nghiệm giai đoạn đầu của vaccine Pfizer (một số người trong số tham gia giai đoạn đầu có thể đã được tiêm vaccine mới này cách đây 6 tháng). Và mặc dù chưa có nhiều thông tin về hiệu quả lâu dài của vaccine, điều này cũng sẽ không ngăn việc đưa vaccine vào sử dụng, Ahmed nói.

Kết quả của Pfizer là một động lực cho các nhà phát triển vaccine COVID-19 khác. Vaccine đang được phát triển bởi Moderna, một công ty công nghệ sinh học của Cambridge, Massachusetts và Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Hoa Kỳ, ở Bethesda, Maryland, cũng bao gồm mRNA. Có nhiều dự đoán rằng cổ phiếu của Moderna sẽ tăng trong ngày hôm nay.

Có một điều chắc chắn về vaccine của Pfizer: các cơ quan quản lý sẽ sớm xem xét liệu vaccine đã sẵn sàng để triển khai hay chưa. Công ty cho biết họ sẽ xin chấp thuận cho phép sử dụng khẩn cấp từ FDA vào khoảng tuần thứ ba của tháng 11, tại thời điểm đó những người tham gia sẽ được theo dõi trung bình 2 tháng - một yêu cầu an toàn của FDA đối với vaccine COVID-19.

Và mặc dù các nhà nghiên cứu muốn xem dữ liệu đằng sau cuộc thử nghiệm vaccine của Pfizer, nhưng họ đã sẵn sàng chấp nhận những cảnh báo đi kèm với chúng. Krammer nói: “Ngay bây giờ chúng ta cần một loại vaccine có hiệu quả, ngay cả khi nó chỉ có tác dụng trong vài tháng hoặc không hạn chế lây truyền từ người này sang người khác."