Thành lập doanh nghiệp nông sản từ năm 2013 ở một địa phương chưa chú trọng đầu tư cho khởi nghiệp, vào thời điểm đó, chị Nguyễn Thị Lê Na - người vừa mới nghỉ việc ở công ty Honda để về phụ giúp gia đình phát triển nghề truyền thống - đã phải đối mặt với một loạt khó khăn.
Khi lựa chọn hướng đi "ngược dòng" là canh tác sinh thái, chị thường xuyên nhận được những lời bàn tán đầy nghi hoặc. Điều đó khiến việc liên kết với người nông dân vốn đã quen việc trồng cam truyền thống phải chuyển sang một mô hình trồng cam mới khó hơn gấp bội. Bên cạnh đó, việc tìm được những người đồng hành vừa có chuyên môn, vừa có lý tưởng để theo mô hình cũng không hề dễ dàng. Bài toán tư duy có lẽ là thử thách lớn nhất.
Dần dần, chị đọc thêm nhiều sách, biết thêm nhiều tấm gương làm động lực. Với người nông dân, chị lựa chọn kiên trì và hỗ trợ họ đến cùng để họ dần thay đổi tư duy. Về nhân sự, chị tận dụng các kênh truyền thông để tìm kiếm được người tài ở Nghệ An và các tỉnh thành khác sẵn sàng chia sẻ con đường và lý tưởng để gắn bó lâu dài.
Chăm chỉ đi kết nối, tham gia các chương trình về khởi nghiệp và các cuộc thi trong và ngoài tỉnh, nhờ vậy mà năm 2018, chị gặp gỡ nhà sáng lập quỹ Vietnam Silicon Valley (VSV) Thạch Lê Anh và các chuyên gia ở đây. Họ sớm nhận thấy thương hiệu Cam Vinh Kỳ Yến và người chủ của nó thực sự có tiềm năng khai phá.
Chị Lê Na chia sẻ, chị từng không thích gọi vốn đầu tư vì sợ bị ràng buộc, soi mói, phải chạy doanh số cho nhà đầu tư và rồi đánh mất chính mình, nhưng quá trình làm việc đã chứng minh điều ngược lại. VSV đồng hành cùng chị xây dựng một mô hình sinh thái mới được quản lý bởi hệ thống FarmLab, FarmShop và FarmTour có sự kết hợp giữa nghiên cứu, trưng bày bán hàng và du lịch sinh thái.
Các sản phẩm của Cam Vinh Kỳ Yến đã vào được những hệ thống siêu thị lớn như VinMart, Lotte. Doanh nghiệp từng bước đa dạng hóa danh mục sản phẩm, bao gồm cam tươi, mứt cam, cam sấy, tinh dầu cam...và xuất ra nước ngoài.
Việc tiếp xúc với những con người xứ Nghệ cũng làm thay đổi suy nghĩ của bà Thạch Lê Anh. Trước sự kiện Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Quốc gia Techfest 2017, bà chưa bao giờ nghĩ rằng Nghệ An sẽ trở thành một phần trong hệ sinh thái của VSV vì lúc đó, bà đang làm việc với nhiều địa phương “nổi bật” khác như TPHCM, Cần Thơ, Đà Nẵng. Thậm chí, đại sứ quán Canada đã mời bà về tư vấn cho Trà Vinh và Sóc Trăng.
Nhưng cơ duyên đến thật bất ngờ. Ngay sau 7 phút đại diện quỹ đầu tư VSV Capital trình bày tại Techfest 2017, chính Giám đốc Sở KH&CN tỉnh Nghệ An - ông Trần Quốc Thành - đã tìm đến gặp và ngỏ ý mời VSV về Nghệ An hỗ trợ thành lập quỹ.
VSV cho rằng không khí khởi nghiệp của ngày hội đang sôi động nên mọi người hào hứng nhưng rồi có lẽ sẽ quên ngay. Nhưng vị giám đốc sở này không chỉ nhớ mà còn kiên trì theo đuổi. Trong mấy tháng tiếp theo, ông Thành tiếp tục gửi email cho VSV.
Ông chia sẻ, trước đó một năm, Nghệ An đã lên kế hoạch thử
nghiệm mô hình đầu tư cho khởi nghiệp nhưng mãi vẫn chưa biết bắt đầu từ
đâu. Là một người lãnh đạo, ông quyết định phải có một cách tiếp cận
chỉn chu và bài bản hơn.
Sau 3 lần nhận được thư từ Nghệ An, bà Thạch Lê Anh đã quyết định đến mảnh đất miền Trung làm việc và hỗ trợ Sở KH&CN tỉnh lên kế hoạch thúc đẩy đầu tư cho startup.
Các cán bộ của Sở KH&CN tỉnh Nghệ An và người đứng đầu của một số công ty tư nhân đã cùng tham gia lớp học về đầu tư khởi nghiệp kéo dài trong vòng một tuần do chính bà Lê Anh đứng lớp. Trong suốt hai năm, đội ngũ của Sở KH&CN tỉnh Nghệ An tham gia rất đầy đủ các khóa học với lời cam kết sẽ mở trung tâm khởi nghiệp và kêu gọi được đầu tư.
Trong quá trình đó, ông Thành tích cực vận động lãnh đạo chính quyền các cấp, sắp xếp cho bà Lê Anh thuyết trình với lãnh đạo tỉnh Nghệ An và thành phố Vinh về ý tưởng thành lập quỹ đầu tư khởi nghiệp. Họ đã mất rất nhiều thời gian nhưng mãi vẫn chưa thể đưa quỹ đi vào thực tế.
Trái ngọt đầu mùa
Lúc đó, bà Lê Anh đặt vấn đề với ông Thành một cách cương quyết: “Nghệ An
đã có trung tâm khởi nghiệp nhưng startup trong đó lại phải ra VSV
ngoài Hà Nội, vậy Nghệ An làm gì? Một là phải thuyết phục được lãnh đạo
cấp trên, hai là phải lôi kéo được tư nhân vào đầu tư. Nếu không đây sẽ
là lần cuối VSV về Nghệ An”.
Kết quả, đến cuối tháng 7/2020, quỹ VSV-Nghệ An chính thức được thành lập. “Con đường của Nghệ An tương đối trắc trở nhưng lại là quỹ đầu tiên
của các doanh nhân tỉnh theo mô hình đầu tư quốc tế”, bà Lê Anh nói.
Quỹ đã đạt được thỏa thuận về vốn giữa 19 nhà đầu
tư tư nhân để thực hiện đầu tư khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, dưới sự bảo
trợ của tỉnh Nghệ An và được quản lý bởi quỹ VSV. Tham gia Quỹ có nhiều doanh nhân xứ
Nghệ như ông Hồ Huy - Chủ tịch Taxi
Mai Linh, ông Nguyễn Đình Hy - Giám đốc Công ty CP Toyota Vinh, ông
Nguyễn Trung Kiên - Chủ tịch quỹ Alba Charity, ông Trương Văn Hùng -
Giám đốc Công ty Lương thực vật tư nông nghiệp Nghệ An…
Trong đó, vị lãnh đạo Công ty Lương thực vật tư nông nghiệp Nghệ An nhấn mạnh, tiềm năng về con người mà cụ thể là khối lượng chất xám được hình thành ở xứ Nghệ rất lớn. Tuy nhiên,
vì nhiều lý do, các nhà đầu tư
vẫn đang tìm kiếm cơ hội ở những nơi khác hơn là Nghệ An, khiến khả năng hội tụ để lan tỏa chất xám ở Nghệ An vẫn chưa cao.
Bản thân ông Hùng từng đề xuất thành lập quỹ để hỗ trợ cho các dự án khởi nghiệp nhưng do thông tin về quỹ còn ít nên kiến nghị của ông chưa nhận được sự đồng thuận. Sau khi biết đến kế hoạch thành lập quỹ VSV-Nghệ An của Sở KH&CN, ông và nhiều doanh nhân khác đã rất hoan nghênh.
Trước hết, quỹ sẽ góp phần giải quyết những khó khăn ban đầu của startup về vốn với
mức đầu tư 40.000 USD ở vòng đâu và có khả năng lên tới 100.000 USD trong vòng 2.
Bên cạnh đó, các startup tham gia quỹ VSV Nghệ An sẽ được đào tạo chuyên sâu trong bốn tháng với chương trình tư vấn chuyên biệt từ 19 doanh nhân thành công. Họ còn sẽ được tiếp cận một mạng lưới hơn 100 chuyên gia tư vấn, nhà đầu tư trong và ngoài nước cũng như cộng đồng startup với trên 80 doanh nghiệp được định giá hàng triệu USD như: Lozi.vn, Base.vn, Ship60…
Startup được tuyển chọn cần thỏa mãn một trong 3 điều kiện: có ít nhất một thành viên trong đội ngũ sáng lập đến từ Nghệ An; có kế hoạch triển khai hoạt động kinh doanh tại Nghệ An; đồng ý đăng ký kinh doanh tại Nghệ An.
Có lẽ, đó cũng chính là lý do mà Cam Vinh Kỳ Yến, TXN Audio và một số dự án khác, dù đã đạt được những thành công bước đầu, vẫn nhanh chóng đăng ký tham gia chương trình đầu tư ngay khi quỹ vừa mở đơn.
Theo chị Lê Na, xây dựng được sản phẩm là một chuyện nhưng để thành công, phát triển mạnh mẽ và bền vững, startup còn phải giải các bài toán khác liên quan đến quá trình vận hành, kinh doanh, marketing, truyền thông, quản trị,... Chính các doanh nhân thành đạt trong Quỹ với nhiều năm kinh nghiệm trên thương trường cũng như mạng lưới quan hệ rộng khắp sẽ chỉ đường dẫn lối cho các startup.
Nhớ lại nhiều năm trước, chị Lê Na cho biết, Cam Vinh Kỳ Yến đã từng rất chật vật và khổ sở trong suốt nhiều năm liền. Chị ước gì đã có thể gặp VSV sớm hơn để không phải mệt mỏi đến vậy.
“Tôi tin rằng Quỹ VSV-Nghệ An sẽ giúp cho các startup có được những định hướng, tư duy về kinh doanh đúng đắn ngay từ ban đầu, giúp các bạn hạn chế lãng phí thời gian, công sức và tiền của”, chị Lê Na nói.
Sau khi Quỹ VSV-Nghệ An ra đời, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của Nghệ An giờ đã tương đối đầy đủ thành phần: trường đại học, phòng thí nghiệm và nghiên cứu, nhà đầu tư thiên thần, quỹ đầu tư mạo hiểm, các tổ chức và doanh nghiệp lớn, cùng với sự hỗ trợ của chính quyền.
Điều đó khiến những startup xuất thân từ Nghệ An có thể bắt đầu phát triển mà không nhất thiết phải tìm đến những trung tâm lớn như Hà Nội, TP HCM hay Đà Nẵng để gọi vốn mồi.
Năm ngoái, GoStream - một ví dụ điển hình cho việc thành công khi khởi nghiệp ở quê nhà Nghệ An và giành chức vô định tại Techfest 2020 - cho biết, nhờ sự hỗ trợ của nhiều nguồn lực địa phương mà họ đã "
sống sót qua giai đoạn đầu tiên và đang sống rất tốt". Nghiêm Tiến Viễn, đồng sáng lập của GoStream, tin rằng với startup chuyên về công nghệ phần mềm thì thời kì đầu nên cân nhắc đặt địa điểm ở địa phương.
Đóng gói mô hình
Ông Huy Phạm, giám đốc đầu tư VSV Foundation và quản lý quỹ VSV-Nghệ An, cho biết, ông đặc biệt tự hào vì "đây là mô hình đầu tiên ở Việt Nam đi theo cơ chế: công ty quản lý quỹ chuyên nghiệp cộng vốn đầu tư từ nguồn lực xã hội."
Phần lớn các quỹ đầu tư hiện diện ở Việt Nam hiện nay có nguồn tiền từ quốc tế đổ vào, một số ít quỹ nội được xây dựng từ nguồn tiền của các tập đoàn lớn trong nước. Tuy nhiên, chưa mấy ai tìm được cách chạm vào nguồn lực xã hội - vốn do nhiều người trong cùng một xã hội đóng góp và có xu hướng ủng hộ tích cực cho sự phát triển của xã hội đó.
Có thể coi VSV-Nghệ An là "quỹ địa phương" đầu tiên đã chạm được vào nguồn lực tại chỗ. Quỹ cũng được kỳ vọng sẽ tạo nên hiệu ứng để kích hoạt thêm hai quỹ đầu tư khởi nghiệp nữa ở địa phương này.
Từ kinh nghiệm với VSV-Nghệ An, VSV đang trong quá trình làm việc với một vài tỉnh thành như Phú Yên, Hà Tĩnh, Khánh Hòa... để xây dựng các quỹ địa phương tương tự. Theo ông Huy Phạm, Nghệ An - với những trắc trở của người đi đầu - có thể mất tới 3 năm để xây dựng quỹ, nhưng các tỉnh thành đi sau sẽ rút ngắn thời gian này xuống còn khoảng 6 tháng-1 năm.
"Sắp tới, VSV sẽ đóng gói các quy trình xây dựng quỹ này để báo cáo với Bộ KH&CN và trình lên Thủ tướng. Mục tiêu của chúng tôi là làm sao để mô hình này có thể dễ dàng lan tỏa tới 63 tỉnh thành trên khắp cả nước", ông Huy nói.
Đến khi đó, mỗi địa phương, thậm chí là các vùng kinh tế, có thể tìm kiếm đối tác thích hợp để triển khai mô hình này.
Bài viết sử dụng hình ảnh và tư liệu do VSV cung cấp