Từ trái phiếu xanh đến cuộc cách mạng bền vững trên thị trường vốn

Vào năm 2007, Hội đồng liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) thuộc Liên Hợp Quốc đã công bố báo cáo không thể phủ nhận về sự ảnh hưởng của con người tới hiện tượng nóng lên toàn cầu. Phát hiện này, cùng với thiên tai xuất hiện ngày càng nhiều, khiến nhóm quỹ hưu trí ở Thụy Điển nghĩ đến việc dùng khoản tiết kiệm mà họ đang quản lý để thực hiện giải pháp nào đó có ích. Họ gọi đến ngân hàng SEB (Skandinaviska Enskilda Banken) xem có thể làm được gì không. Sau khi cân nhắc đề nghị, SEB đã làm cầu nối giữa những nhà đầu tư này với Ngân hàng Thế giới.

Nhìn lại thì thấy giải pháp có vẻ đơn giản. Các nhà đầu tư muốn một nơi trú ẩn an toàn để đặt tiền và biết rằng họ đang tạo ra sự khác biệt. Ngân hàng Thế giới lại có sẵn danh sách những dự án môi trường cần tài trợ, và có lý lịch là nhà phát hành trái phiếu chất lượng cao, cũng như có khả năng báo cáo tác động của dự án.

Nhưng mắt xích còn thiếu là làm thế nào để các nhà đầu tư thực sự chắc chắn được dự án mà họ đang hỗ trợ sẽ giải quyết vấn đề khí hậu?

Câu hỏi này dẫn đến cuộc điện thoại khác tới Trung tâm nghiên cứu môi trường và khí hậu quốc tế (CICERO). Những nhà khoa học ở CICERO là chuyên gia hàng đầu về các vấn đề khí hậu. Họ sẽ cung cấp góc nhìn đáng tin cậy xem liệu dự án đang diễn ra có tạo ra tác động tích cực đến môi trường hay không.

Nhiều cuộc trao đổi giữa nhóm quỹ hưu trí, SEB, CICERO và Ngân hàng Thế giới đã diễn ra. Thời gian đầu, mọi việc vô cùng khó khăn vì những tổ chức này vẫn giữ các quan điểm khác nhau của riêng mình. Họ không sử dụng cùng một ngôn ngữ, do vậy việc xóa bỏ khoảng cách giữa các lĩnh vực tài chính, phát triển và khoa học là thách thức không hề đơn giản.

Thành công cuối cùng đã đến vào tháng 11/2008, khi Ngân hàng Thế giới chính thức phát hành Trái phiếu xanh – đặt nền tảng cho việc hình thành thị trường trái phiếu xanh ngày nay. Nó xác định các tiêu chí cho dự án đủ điều kiện nhận hỗ trợ (trong đó CICERO là bên cho ý kiến thêm) và yêu cầu báo cáo tác động phải trở thành phần không thể thiếu trong quy trình. Nó cũng thí điểm mô hình hợp tác mới giữa các nhà đầu tư, ngân hàng, cơ quan phát triển và nhà khoa học.

Có thể nói, trái phiếu xanh đã nâng cao nhận thức chung về thách thức của biến đổi khí hậu và chứng minh rằng các nhà đầu tư có thể hỗ trợ những giải pháp khí hậu như một khoản đầu tư an toàn mà không mất lợi nhuận. Nguyên tắc trái phiếu xanh cũng được hình thành do Hiệp hội thị trường vốn quốc tế (ICMA) điều phối, nhấn mạnh đến các giá trị xã hội mà hình thức trái phiếu này có thể đem lại và chú trọng vào tính minh bạch của dự án.

Từ đó đến đầu năm 2019, Ngân hàng Thế giới đã huy động được hơn 13 tỷ USD thông qua gần 150 trái phiếu xanh cho các nhà đầu tư tổ chức và bán lẻ trên toàn cầu. Các dự án Năng lượng tái tạo, Hiệu suất năng lượng và Giao thông sạch chiếm phần lớn (69%) trong danh mục các dự án đủ điều kiện của trái phiếu xanh tính đến giữa năm 2018.

Báo cáo Tác động Trái phiếu Xanh đầu tiên của Ngân hàng Thế giới phát hành năm 2019 là một tiêu chuẩn và kiểu mẫu cho các báo cáo tác động được thị trường công nhận rộng rãi. Hiện nay, các tổ chức phát hành trái phiếu xanh không chỉ có Ngân hàng Thế giới mà còn gồm nhiều công ty, ngân hàng thuộc nhiều quy mô tại một số quốc gia. Họ thường xuyên đo lường, theo dõi và báo cáo tác động xã hội, môi trường về các khoản đầu tư của mình.

Số liệu thống kê cho thấy Quỹ Thế chấp Nhà ở Quốc gia Liên bang Mỹ (Fannie Mae) là nhà phát hành trái phiếu xanh lớn nhất tính theo giá trị theo năm. Năm 2018, quốc đảo Fiji đã phát hành trái phiếu chính phủ xanh đầu tiên trên thị trường mới nổi. Các ngân hàng hoạt động trên thị trường vốn quốc tế đều có nhân viên chuyên về tài chính trái phiếu xanh hoặc trái phiếu bền vững. Tiêu chí cho vay xanh cũng được tích hợp trong các khoản vay.

Chỉ trong hơn 10 năm, thế giới đã hình thành cả một ngành công nghiệp chuyên thẩm định và cung cấp ý kiến, do các công ty đánh giá xếp hạng và nhiều đơn vị khác đảm nhận nhằm cung cấp thông tin cho các nhà đầu tư và đơn vị hỗ trợ phát hành.

Khái niệm “trái phiếu xanh” về môi trường và biến đổi khí hậu cũng được mở rộng sang các nhãn khác, chẳng hạn như trái phiếu xã hội cho các dự án có tác động xã hội tích cực hay trái phiếu lam (blue bond) cho các dự án liên quan đến biển và đại dương.