Bộ sưu tập ảnh của Viện Viễn Đông Bác cổ kể lại hành trình bảo tồn Văn Miếu vào thời điểm khu di tích này được gọi là “Chùa Quạ" vì tình trạng hoang vắng, cây cối um tùm, quạ thường xuyên đến làm tổ.

Toàn cảnh giếng Thiên Quang Tỉnh, Khuê Văc Các nằm bên phải, 1896. Ảnh: Firmin André Salles.
Toàn cảnh giếng Thiên Quang Tỉnh, Khuê Văc Các nằm bên phải, 1896. Ảnh: Firmin André Salles.

Triển lãm “Văn Miếu trong sự hồi sinh di sản của Hà Nội giai đoạn 1898-1954” do Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám phối hợp với Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp (EFEO) tổ chức từ ngày 14/02 đến ngày 30/4/2023 tại Tiền đường nhà Thái Học, Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Đây là sự kiện chào mừng 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Pháp (1973-2023).

Trong giai đoạn 1898-1954, EFEO đã luôn dõi theo và đồng hành với hành trình bảo vệ, tu bổ khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám, tham gia phục hồi chức năng thờ tự và hỗ trợ duy trì vai trò quan trọng của địa điểm này đối với cảnh quan của Hà Nội. “Sự hồi sinh của khu di tích là một câu chuyện rất thú vị được thể hiện thông qua cuộc triển lãm”, ban tổ chức tiết lộ.

Triển lãm sẽ đưa chúng ta trở về thời điểm năm 1902, Hà Nội khi đó là thủ phủ của Liên bang Đông Dương, EFEO đã đặt cho mình nhiệm vụ thăm dò khảo cổ học, thu thập các bản thảo, bảo tồn các di tích, nghiên cứu về các dân tộc thiểu số, ngôn ngữ và lịch sử của các nền văn minh châu Á từ Ấn Độ đến Nhật Bản. Văn Miếu khi ấy chỉ được người Pháp gọi là Chùa Quạ vì mức độ hoang phế, nhưng đối với với các nhà khoa học tại EFEO, đây lại là một di tích quan trọng.

Với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương lúc bấy giờ, các công việc trùng tu, duy tu, bảo tồn và bảo vệ khu di tích được thực hiện. Văn Miếu được EFEO xếp hạng di tích lịch sử, và là một trong những di sản đầu tiên của Hà Nội được xếp hạng.

Lịch sử của Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp luôn gắn liền với Văn Miếu cho đến tận khi Viện rời khỏi Hà Nội vào năm 1957.

Viện Viễn Đông Bác cổ là một trung tâm nghiên cứu của Pháp về Đông phương học, chủ yếu trên thực địa. Tiền thân là Phái đoàn Khảo cổ tại Đông Dương từ năm 1898 và chính thức thành lập với tên gọi Viện Viễn Đông Bác cổ ngày 20/1/1900, Viện có nhiệm vụ nghiên cứu, khai quật khảo cổ trên toàn bán đảo Đông Dương.

Năm 1993, Viện Viễn Đông Bác cổ trở lại Hà Nội, hợp tác cùng các nhà khoa học địa phương, mở một thư viện, tiến hành các nghiên cứu về lịch sử và nhân học.