Đánh giá thực trạng các chỉ số đổi mới sáng tạo để đưa ra giải pháp cải thiện là yêu cầu quan trọng nhất mà các địa phương trong cả nước cần tập trung thực hiện trong thời gian tới.
Đó là ý kiến của Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Trần Quốc Khánh tại hội thảo hướng dẫn triển khai thực hiện cải thiện Chỉ số đổi mới sáng tạo tại địa phương theo Nghị quyết 19-2017/NQ-CP, do Bộ KH&CN tổ chức tại TPHCM ngày 3/8, với sự tham dự của đại diện 32 tỉnh, thành phố khu vực phía Nam.
Theo Thứ trưởng Trần Quốc Khánh, chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index-GII) với 82 chỉ số thành phần là một bộ công cụ đánh giá xếp hạng năng lực đổi mới sáng tạo của các quốc gia và nền kinh tế. Chỉ số này được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) phối hợp với Trường kinh doanh INSEAD (Pháp) và Đại học Cornell (Mỹ) xây dựng lần đầu vào năm 2007.
Phương pháp đánh giá được liên tục hoàn thiện qua các năm, và là hệ quy chiếu toàn diện nhất để đánh giá năng lực đổi mới sáng tạo của các quốc gia, các nền kinh tế. Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu bên cạnh việc phản ánh hiện trạng phát triển của nền kinh tế còn phản ánh tiềm lực phát triển của quốc gia trong dài hạn, với rất nhiều những thông số tham chiếu có tính hệ thống, toàn diện và khách quan.
Thứ trưởng cho biết, ngày 6/2/2017, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 19-2017/NQ-CP về việc tiếp tục thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2017, định hướng đến năm 2020. Nghị quyết 19-2017/NQ-CP lần đầu tiên đưa nội dung cải thiện bộ chỉ số đổi mới sáng tạo với 82 chỉ số thành phần. Chính phủ đã phân công từng bộ, ngành, địa phương có trách nhiệm cải thiện 250 chỉ số cụ thể liên quan đến môi trường kinh doanh, đổi mới sáng tạo, năng lực cạnh tranh và chính phủ điện tử.
Bộ KH&CN được phân công làm đầu mối theo dõi tình hình thực hiện cải thiện các chỉ số về đổi mới sáng tạo. Nghị quyết cũng nêu rõ, các bộ, ngành, địa phương cần phân công đơn vị chịu trách nhiệm chủ trì thực hiện cải thiện chỉ số được phân công, xây dựng giải pháp và kế hoạch thực hiện cụ thể; có cán bộ đầu mối phụ trách theo dõi việc thực hiện, phối hợp và báo cáo kết quả thực hiện hàng quý cho Bộ KH&CN để tổng hợp báo cáo Chính phủ.
Tháng 6/2017, WIPO đã công bố báo cáo xếp hạng Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu năm 2017. Trong đó Việt Nam xếp hạng 47 trên 127 quốc gia và nền kinh tế, cải thiện 12 bậc so với xếp hạng năm 2016. Trong nhóm các nước thu nhập trung bình thấp, Việt Nam đã vươn lên xếp hạng thứ nhất (thứ ba năm 2016). Trong khu vực Đông Nam Á - Đông Á - châu Đại Dương, Việt Nam vươn lên xếp thứ 9. Riêng trong ASEAN, Việt Nam vươn lên xếp thứ 3 và đứng trên Thái Lan.
Tuy nhiên, theo ông Hoàng Minh - Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách KH&CN, xếp hạng chỉ là phần nhỏ, quan trọng là Việt Nam cần nhận ra những điểm yếu của mình thông qua từng chỉ số, qua đó nỗ lực cải thiện chỉ số này.
Ông Minh đưa ra thực tế, Việt Nam xếp hạng tốt ở chỉ số xuất khẩu công nghệ, sản phẩm sáng tạo, nhưng chỉ số về các công ty nghiên cứu và phát triển toàn cầu còn yếu. Việt Nam chưa có được một công ty nghiên cứu và phát triển toàn cầu nào. Ngoài ra, số đơn đăng ký quốc tế sáng chế và xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin, truyền thông cũng là điểm yếu của Việt Nam.
Ông Minh cho rằng, Việt Nam cần xác định tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với tăng trưởng đổi mới sáng tạo, đây là động lực cho gia tăng giá trị của xuất khẩu và FDI; tận dụng đòn bẩy của giáo dục cho tăng cường đổi mới sáng tạo. Đổi mới sáng tạo cơ bản liên quan đến cá nhân, nên cần tạo động lực cho từng sinh viên, nghiên cứu sinh và kể cả doanh nghiệp khởi nghiệp để chứng minh cho họ về khả năng phá bỏ cái cũ, tạo ra cái mới, khuyến khích đổi mới sáng tạo.
Tại hội thảo, nhiều đại biểu mong muốn Bộ KH&CN cần truyền thông mạnh về chỉ số đổi mới sáng tạo để lan tỏa ra cộng đồng; tổ chức những buổi tập huấn, hướng dẫn chi tiết, cụ thể việc triển khai 19-2017/NQ-CPvà nên đưa ra một phương pháp đánh giá chung để các địa phương áp dụng.
Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho rằng, tiếp cận, nghiên cứu, tìm hiểu phương pháp, cách tính toán và đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện chỉ số đổi mới sáng tạo là công việc mới và khó đối với các bộ, ngành và địa phương; thậm chí khó ngay cả đối với Bộ KH&CN.
Sau khi Nghị quyết 19-2017/NQ-CP được ban hành, Bộ KH&CN đã tích cực, khẩn trương thực hiện các hoạt động hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương như: Phối hợp với WIPO tổ chức hội thảo hướng dẫn thực hiện Nghị quyết 19; xây dựng và gửi các bộ, ngành, địa phương tài liệu hướng dẫn về định nghĩa, cách tính toán, nguồn dữ liệu của các chỉ số đổi mới sáng tạo, gửi kết quả chỉ số đổi mới sáng tạo năm 2017 và nhiệm vụ đặt ra đối với từng chỉ số.
Thứ trưởng Trần Quốc Khánh đề nghị các địa phương chủ động nghiên cứu các chỉ số, phương pháp tính toán, đề xuất các giải pháp cải thiện các chỉ số đổi mới sáng tạo. Đồng thời, UBND các tỉnh, thành phố cần giao cho mỗi đơn vị làm đầu mối theo dõi từng chỉ số cụ thể.