Việc xuất hiện một biến thể mới sau Omicron chỉ là vấn đề sớm hay muộn, theo các nhà khoa học.


Khi nào thì biến thể đáng lo ngại tiếp theo sẽ xuất hiện?

Không có cách nào để biết chắc khi nào một biến thể mới của SARS-CoV-2 sẽ chiếm ưu thế so với biến thể đang lưu hành, hoặc liệu biến thể mới có trở nên lây lan nhanh hơn, gây ra bệnh nặng hơn hoặc có khả năng né tránh phản ứng miễn dịch.

Chúng ta thường chỉ biết đến các biến thể Omicron và Delta, nhưng thực tế các nhà nghiên cứu phát hiện một loạt các biến thể phụ của hai biến thể này đang tranh giành nhau để chiếm ưu thế. Ví dụ, vào cuối năm 2021 ở Vương quốc Anh, một biến thể phụ của Delta có tên AY.2 đang nhanh chóng thay thế biến thể phụ AY.4, sau đó Omicron xuất hiện và chiếm ưu thế hoàn toàn. Một điều có thể chắc chắn là lịch sử động lực các biến thể cho thấy cứ vài tháng một lần, biến thể mới sẽ xuất hiện. Hiện tại, biến thể Omicron ban đầu, BA.1, đang bị thay thế bằng biến thể phụ BA.2. Biến thể phụ này có thể dễ lây truyền hơn, nhưng không có nhiều thay đổi so với biến thể Omicron ban đầu.

Việc theo dõi SARS-CoV-2 hiện không còn chặt chẽ như trước, tỷ lệ xét nghiệm COVID-19 ở nhiều nước khác đã giảm. Một phần nguyên nhân do Omicron có xu hướng gây bệnh tương đối nhẹ, do đó người dân ít có xu hướng xét nghiệm hơn và các chính phủ cũng bớt chủ động thực hiện xét nghiệm. Vì có ít xét nghiệm, các nhà khoa học sẽ không thể giám sát kỹ bộ gen SARS-CoV-2. Các nhà khoa học phát hiện Omicron tương đối sớm, nhưng trong tương lai, có thể một biến thể mới đáng lo ngại sẽ lây lan vài tuần trước khi bị phát hiện.

Các hạt (màu cam) của biến thể Omicron trên một tế bào.

Biến thể tiếp theo có gây bệnh nặng không?

Omicron ít gây bệnh nặng hơn so với các biến thể đáng lo ngại trước đây, chẳng hạn như Delta, vì vậy nhiều người suy đoán rằng SARS-CoV-2 đang phát triển thành một virus gây bệnh nhẹ. Nhưng thực tế con đường tiến hóa của SARS-CoV-2 vẫn chưa rõ ràng. Cho đến nay, các biến thể chiếm ưu thế của SARS-CoV-2 đều không phát triển từ biến thể chiếm ưu thế trước đó. Có khả năng biến thể chiếm ưu thế sau này xuất hiện từ cùng dòng với Delta hoặc Alpha, với khả năng né tránh miễn dịch đủ để chiếm ưu thế so với Omicron.

Một số nghiên cứu trên động vật phát hiện, Omicron ít ảnh hưởng đến phổi hơn so với các biến thể trước, mà chủ yếu nhân lên ở đường hô hấp trên. Đặc tính này có thể là nguyên nhân biến thể gây bệnh nhẹ hơn.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu chưa thể xác định Omicron gây bệnh nhẹ hơn do đặc tính của virus hay do cộng đồng đã được tiêm vaccine và có khả năng miễn dịch từ các lần nhiễm trước đây. Nhìn chung, đối với biến thể nào thì độ bao phủ vaccine và miễn dịch sau khi khỏi bệnh trên thế giới ngày càng tăng lên, do đó, khả năng chống lại COVID-19 nghiêm trọng sẽ ngày càng cải thiện.

Vaccine có bảo vệ chống lại các biến thể mới không?

54 đột biến trong bộ gen của Omicron - đặc biệt là 34 đột biến trong protein gai - làm suy yếu nghiêm trọng khả năng phòng bệnh của vaccine COVID-19. Nhưng khả năng bảo vệ khỏi bệnh nặng của vaccine vẫn ở mức cao. Nguyên nhân là docác tế bào miễn dịch T vẫn có thể nhận ra virus. Các nhà nghiên cứu lạc quan rằng phản ứng của tế bào T sẽ thích ứng được với các biến thể trong tương lai.

Tuy nhiên cũng có khả năng xuất hiện các biến thể né tránh được tế bào T. Các virus khác, chẳng hạn như cúm, mất nhiều năm để phát triển khả năng né tránh tế bào T.

Nhìn chung, khi cộng đồng ngày càng tiếp xúc nhiều với các biến thể SARS-CoV-2 thì khả năng các biến thể mới gây bệnh nặng sẽ giảm.

Nguồn: