Biến thể coronavirus XBB.1.5 có phải mối nguy toàn cầu?

XBB.1.5 là biến thể phổ biến thứ hai ở Mỹ, gây ra 28% số ca trên toàn quốc và hơn 70% số ca ở vùng đông bắc, theo dự đoán của Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát bệnh dịch (CDC) ở Atlanta, Georgia. Mức độ phổ biến của nó trên toàn cầu cũng đang tăng lên.

“Biến thể này gần như chắc chắn sẽ thống trị thế giới. Lúc này tôi không thấy nó có đối thủ nào. Mọi biến thể khác đều không thể sánh được,” theo nhà miễn dịch học Tào Vân Long tại Đại học Bắc Kinh. Nhóm của ông đang nghiên cứu các đặc tính của XBB.1.5 trong phòng thí nghiệm.

Như cái tên chỉ ra, XBB.1.5 là một nhánh từ biến thể XBB. Đây là một thể tái tổ hợp từ hai hậu duệ dòng BA.2 bắt đầu tăng đột biến vào đầu năm 2022; và BA.2 là một nhánh của Omicron. Protein gai của XBB có một loạt đột biến làm tăng khả năng né tránh kháng thể, khiến XBB trở nên phổ biến trong vài tháng qua, nhất là ở châu Á, nơi nó làm gia tăng số ca nhiễm ở Singapore.

Vào cuối năm 2022, những người theo dõi biến thể đã phát hiện XBB.1.5 nhờ một thay đổi hiếm thấy là acid amin F486P trong protein gai. Các thí nghiệm từ phòng thí nghiệm của ông Tào cho thấy nhờ đột biến này, XBB.1.5 đã cải thiện khả năng gắn vào thụ thể ACE2 để từ đó xâm nhập tế bào người. Điều quan trọng là đột biến dường như không làm mất đi khả năng né tránh kháng thể của XBB. Kết quả này được đăng trên bioRxiv vào ngày 5/1 và chưa được bình duyệt. Tào cho biết, biến thể XBB liên kết kém với ACE2, và sự thay đổi F486P xuất hiện trong XBB.1.5 đã khắc phục nhược điểm đó.

Moritz Gerstung, nhà sinh học tính toán tại Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Đức ở Heidelberg, ước tính số ca bệnh do biến thể XBB.1.5 gây ra đang tăng gấp đôi mỗi tuần ở Mỹ, tương đương tốc độ tăng trưởng của các biến thể các biến thể của SARS-CoV-2 BQ.1 và BQ.1.1 vào tháng 9/2022, nhưng chậm hơn so với các đợt lây lan do Omicron gây ra trước đó. Ở các nước khác đã xuất hiện XBB.1.5 thì tốc độ lây lan chậm hơn.

Theo Gerstung, BQ.1 và BQ.1.1 được cho là sẽ tạo ra những làn sóng lớn, nhưng rồi không gây nhiều ảnh hưởng ở châu Âu và Bắc Mỹ. Nếu kịch bản tương tự xảy ra với XBB.1.5, dòng phụ này cuối cùng sẽ âm thầm thay thế các biến thể khác ở một số quốc gia mà không gây ra quá nhiều số ca nhiễm.

Tào lưu ý vaccine lưỡng trị (chống cả virus Covid chủng gốc và các biến thể Omicron mới) có thể bảo vệ người tiêm khỏi mắc XBB (và có thể là XBB.1.5) trong thử nghiệm ở phòng thí nghiệm, nhưng không nhiều.

Theo Tào, XBB.1.5 có khả năng lây lan cao hơn rất nhiều so với những biến thể khác nhờ có thêm đột biến F486P, do đó, hiện tại có rất ít áp lực tiến hóa ở dòng phụ này.

Nhưng khi người dân toàn cầu có khả năng miễn dịch với các biến thể phụ thì XBB.1.5 sẽ lại tiến hóa, ông nhận định. “Chúng ta sẽ thấy rất nhiều đột biến mới chưa từng xuất hiện trước đây.”

Nguồn: