Vì sao trẻ em không bị COVID-19 nặng?

Đầu năm ngoái, các bệnh viện dành cho trẻ em ở khắp TP New York đã được "chuyển đổi mục đích sử dụng" để đối phó với đợt bùng phát COVID-19 thảm khốc. “Tất cả chúng tôi đều phải nhanh chóng học cách chăm sóc người lớn," Betsy Herold, bác sĩ bệnh truyền nhiễm nhi khoa, người đứng đầu phòng thí nghiệm virus học tại Đại học Y Albert Einstein, cho biết. Bởi vì trong khi mọi bệnh viện trên toàn thành phố quá tải thì các khoa nhi lại khá yên ắng. Trẻ em thường không bị COVID-19 nặng.

Dữ liệu do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ thu thập từ các bệnh viện trên toàn quốc cho thấy những người dưới 18 tuổi chiếm ít hơn 2% số ca nhập viện do COVID-19 (chỉ có 3.649 ca trẻ em nhập viện từ tháng 3/2020 đến cuối tháng 8/2021). Phần lớn những người mắc bệnh nặng và tử vong do COVID là người lớn - một xu hướng chung trên thế giới.

Đây là đặc tính dị thường của SARS-CoV-2. Với hầu hết các loại virus khác, từ cúm đến virus hợp bào hô hấp, trẻ nhỏ và người lớn tuổi thường dễ bị tổn thương nhất; rủi ro bệnh nặng theo độ tuổi có thể được biểu thị bằng một đường cong hình chữ U. Nhưng với COVID-19, chỉ có người già dễ bị bệnh nặng, trẻ em thì không.

Tuy nhiên, hiện tượng này không hoàn toàn ngạc nhiên đối với các nhà miễn dịch học. Với các loại virus khác, người lớn có lợi thế về "kinh nghiệm". Thông qua việc đã từng nhiễm hoặc tiêm phòng trước đó, hệ thống miễn dịch của người lớn đã được huấn luyện để phản ứng nếu gặp các mầm bệnh tương tự, hay còn gọi là miễn dịch thích ứng. SARS-CoV-2 đã làm mất lợi thế này, và có thể trẻ em ít bị bệnh nặng do có hệ thống miễn dịch bẩm sinh hoạt động mạnh hơn, khống chế nhiễm virus tốt hơn.

Trong khi không có miễn dịch thích ứng như người lớn, Herold nói, trẻ em dường như có một phản ứng bẩm sinh “mạnh và luôn sẵn sàng hoạt động”. Nhưng ông lưu ý, cần có thêm nhiều nghiên cứu để hỗ trợ đầy đủ giả thuyết này.

Sự xuất hiện của biến thể Delta khiến việc tìm ra nguyên nhân trẻ em ít bị COVID nặng trở nên cấp thiết hơn. Vì theo các báo cáo ở Mỹ và nhiều nơi khác, trẻ em bắt đầu chiếm tỷ lệ lớn hơn trong các ca nhiễm và nhập viện. Xu hướng này có thể do tốc độ lây truyền cao của Delta trong khi hiện nay nhiều người trưởng thành đã được bảo vệ bằng vaccine còn trẻ em thì chưa, nhưng cũng có thể do virus đã phát triển để né tránh hệ thống miễn dịch bẩm sinh.

Lael Yonker, bác sĩ nhi khoa tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts, Boston, cho biết: “Chúng tôi thường không chú ý nhiều đến sự khác biệt phản ứng miễn dịch liên quan đến tuổi tác, bởi vì điều này thường không có ý nghĩa lâm sàng, nhưng với COVID-19 thì khác."

Herold và các đồng nghiệp đã tìm cách đo lường trực tiếp phản ứng miễn dịch bẩm sinh ở trẻ em. Họ lấy gạc mũi họng của những người đến cấp cứu, trong đó có 12 trẻ em mắc bệnh nhẹ và 27 người lớn. Những đứa trẻ có mức độ các protein tín hiệu như interferon và interleukin cao hơn, và các gen mã hóa cho các protein đó biểu hiện mạnh hơn. Đây là các protein chống lại các tác nhân ngoại lai và ức chế sự sinh sản của virus.

Theo Yonker, một loại tế bào miễn dịch có thể giúp bảo vệ khỏi COVID-19 nặng ở trẻ em là tế bào lymphoid bẩm sinh - một trong những tế bào đầu tiên phát hiện tổn thương mô và tiết ra các protein kích hoạt các phản ứng miễn dịch bẩm sinh. Trong một nghiên cứu, Yonker và các đồng nghiệp phát hiện số lượng tế bào lymphoid bẩm sinh trong máu của những người không có COVID-19 giảm theo tuổi tác và thấp hơn ở nam giới - tương ứng với các nhóm dễ mắc COVID-19 nặng. Các trường hợp mắc bệnh nặng ở trẻ em cũng thườngcó số lượng ít các tế bào này.

So với người lớn, trẻ em bị nhiễm SARS-CoV-2 còn được phát hiện có mức độ hoạt động của tế bào bạch cầu trung tính cao hơn - đây là những tế bào ở tuyến đầu để phản ứng với những tác nhân xâm lược lạ. Các tế bào này trở nên kém hiệu quả hơn theo tuổi tác.

Và ở trẻ em, các tế bào biểu mô lót bên trong mũi (có thể điều phối phản ứng nhanh với mầm bệnh) có các thụ thể nhận ra các phân tử thường thấy trong mầm bệnh; đặc biệt, các nhà nghiên cứu đã phát hiện, trẻ em có biểu hiện gen mã hóa MDA5, một thụ thể nhận biết SARS-CoV-2, mạnh hơn đáng kể so với người lớn. Sau khi phát hiện kẻ xâm nhập virus, các tế bào này ngay lập tức kích hoạt sản xuất interferon.

“Ở người lớn, hệ thống phòng thủ phải mất hai ngày để đạt đến mức như ngay từ ngày đầu tiên ở trẻ em. Chính độ trễ thời gian tạo nên sự khác biệt giữa trẻ em và người lớn," Roland Eils, nhà khoa học về gen tại Viện Y tế Berlin, cho biết.

Isabelle Meyts, nhà miễn dịch học nhi khoa và bác sĩ tại Đại học Công giáo Leuven, Bỉ, cho biết khi đại dịch ập đến, đáng lo ngại nhất là những bệnh nhân có khiếm khuyết miễn dịch bẩm sinh. Những trẻ bị rối loạn miễn dịch thích ứng - ví dụ như không sản xuất kháng thể hoặc sản xuất tế bào B và tế bào T bị lỗi - không gặp vấn đề nghiêm trọng hơn bình thường khi bị nhiễm SARS-CoV-2. Những trẻ bị bệnh nặng thường là trẻ bị thiếu hụt phản ứng miễn dịch bẩm sinh. “Hệ thống miễn dịch thích ứng không phải là nhân tố giúp bạn đánh bại loại virus này,” Meyts nói.

Một số nhà nghiên cứu cho rằng, nhiều năm tiếp xúc với các virus corona khác nhau làm cho hệ thống miễn dịch của người trưởng thành phản ứng với SARS-CoV-2 theo cách tương tự như các loại virus khác, dẫn đến phản ứng kém hiệu quả hơn, một hiện tượng được gọi là phạm quy kháng nguyên đầu. Ngược lại, trẻ em có thể tạo ra một phản ứng mới, tinh chỉnh hơn dành cho SARS-CoV-2, một loại virus hoàn toàn mới.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu lo ngại virus có thể tiếp tục phát triển theo những cách cản trở một số phản ứng miễn dịch bẩm sinh ở trẻ em. Một số nhà nghiên cứu đã phát hiện biến thể Alpha, vốn thống trị ở một số nơi trên thế giới trong một thời gian, đã phát triển các thủ thuật cho phép nó ngăn chặn phản ứng miễn dịch bẩm sinh của cơ thể. Họ e rằng biến thể Delta cũng có thể làm như vậy. Hiện tại, số trẻ em nhập viện đang tăng ở các vùng có biến thể Delta lưu hành, và các nhà nghiên cứu đang tiếp tục theo dõi xem đâu là nguyên nhân của tình trạng này.

Hiện chưa có bằng chứng rõ ràng nào cho thấy trẻ em dễ bị tổn thương hơn hoặc bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi Delta so với các biến thể trước đó. Nhưng Herold lưu ý: “Hầu hết tất cả các loại virus đều phát triển các cách để né tránh hệ thống miễn dịch bẩm sinh, và COVID-19 cũng không nằm ngoài quy luật đó. Ngay bây giờ, trẻ em vẫn có miễn dịch bẩm sinh chống lại COVID-19 hiệu quả. Nhưng sẽ còn hiệu quả trong bao lâu nữa? Chúng ta không biết."