Hai biến thể phụ mới của Omicron đang lây lan nhanh tại Nam Phi, và các nhà khoa học đang tìm hiểu khả năng né tránh miễn dịch của chúng.

Khi nào còn đại dịch, SARS-CoV-2 vẫn sẽ liên tục đột biến, nhưng không phải mọi biến thể đều đặc biệt nguy hiểm. Khi xuất hiện một biến thể, có hai vấn đề cần quan tâm: mức độ nghiêm trọng của bệnh và khả năng né tránh miễn dịch, nhà virus học Wendy Barclay tại Đại học Hoàng gia London giải thích.

Hai biến thể phụ mới - BA.4 và BA.5 - đến nay đã được phát hiện ở 9 quốc gia; nhưng các nhà khoa học theo dõi virus ở Nam Phi cho rằng không nên hoảng sợ. Mặc dù BA.4 và BA.5 nhanh chóng trở thành biến thể chiếm ưu thế (gây nhiều số ca nhiễm nhất, thế chỗ các biến thể phụ trước) ở Nam Phi trong tháng qua, tỷ lệ nhiễm COVID-19 và số ca nhập viện vẫn ổn định so với trước đó.

Nhóm nghiên cứu Trung tâm Đổi mới và Ứng phó Dịch tễ thuộc Đại học Stellenbosch, do Tulio de Oliveira dẫn đầu, trước đây là nhóm đầu tiên phát hiện ra Omicron và mới đây tiếp tục phát hiện ra các biến phụ BA.4 và BA.5.

Ngày 1/4, nhóm nghiên cứu ở Trung tâm Đổi mới và Ứng phó Dịch tễ thuộc Đại học Stellenbosch, Nam Phi, cảnh báo một số trình tự gen SARS-CoV-2 bất thường trong lô dữ liệu mới nhất họ thu thập được. Các trình tự này có một vài đột biến đáng chú ý trong vùng mã hóa protein gai của SARS-CoV-2. Vì protein gai là công cụ để virus xâm nhập tế bào, họ cho rằng phải rà soát tất cả các bộ gen được giải trình tự trong vài tháng trở lại đây để tìm xem những đột biến này đã xuất hiện chưa.

Trong tuần đầu tiên của tháng 3, BA.4 và BA.5 chiếm khoảng 5% trong 500 bộ gen virus được giải trình tự ở Nam Phi. Vào tuần đầu tiên của tháng 4, tỷ lệ này đã tăng lên 50%. Cùng tuần đó, một nhóm phân loại virus quốc tế đã xác định BA.4 và BA.5 là các dòng riêng biệt trong phả hệ Omicron và đặt tên riêng cho chúng.

Điểm nổi bật của BA.4 và BA.5 là đều có một đột biến axit amin, có tên là F486V. Đột biến này nằm trên protein gai, gần vị trí protein gai gắn vào thụ thể ACE2 trên tế bào người (tương tác mở đầu quá trình lây nhiễm).

Năm ngoái, trong quá trình thử nghiệm một phương pháp điều trị kháng thể đơn dòng, nhóm nhà virus học Benhur Lee tại Trường Y Icahn phát hiện chỉ có một phiên bản của protein gai né tránh được kháng thể họ đang thử nghiệm. Phiên bản này có đột biến gần giống với F486V. Khi đó, đột biến này rất hiếm, chỉ có ở khoảng 50 trong số gần 10 triệu trình tự SARS-CoV-2 trong cơ sở dữ liệu GISAID, vì vậy nhóm Lee yên tâm rằng kháng thể sẽ vẫn hữu ích trên diện rộng. Nhưng với sự xuất hiện của BA.4 và BA.5 ở Nam Phi, có vẻ như virus đã tiến hóa để né tránh kháng thể.

Nhà virus học Lorenzo Subissi tại WHO cho biết cơ quan này đang theo dõi hai biến thể phụ, nhưng trước khi đưa ra bất kỳ kết luận nào về mức độ nguy hiểm so với các biến thể trước, cần có các nghiên cứu dịch tễ học thực tế.

Cuối năm ngoái nhiều chuyến bay ra vào Nam Phi bị hủy sau khi nhiều nước áp dụng lệnh cấm đi lại sau khi phát hiện Omicron.

Ngay sau khi xác định BA.4 và BA.5, nhóm Trung tâm Đổi mới và Ứng phó Dịch tễ đã thảo luận với chính phủ Nam Phi khoảng 200 nhà nghiên cứu trong nước để xác định các bước phòng dịch tiếp theo. Đến nay, số nhập viện ở Nam Phi không tăng, khoảng 1.200 ca mỗi ngày, và các nhà nghiên cứu khuyến cáo chính phủ không nên đặt ra thêm bất kỳ biện pháp nào so với hiện nay, và chính phủ đồng ý làm theo.

Nhóm nhà khoa học Nam Phi cũng đề nghị các nước không đưa ra các chính sách lợi bất cập hại như lệnh cấm đi lại. Cuối năm ngoái, khi Nam Phi lần đầu phát hiện Omicron, các quốc gia bao gồm Mỹ và Anh đã cấm các chuyến bay từ nước này. Các lệnh cấm không ngăn chặn được virus, nhưng đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế Nam Phi. Nếu điều đó xảy ra một lần nữa, "chúng tôi sẽ ngừng chia sẻ dữ liệu thời gian thực với thế giới", Tulio de Oliveira, người dẫn đầu nhóm nghiên cứu, cho biết.

Giới nghiên cứu hoan nghênh việc Nam Phi tiếp tục giám sát và thông tin minh bạch về virus. Mặc dù các biến thể SARS-CoV-2 xuất hiện năm nay ít nguy hiểm hơn so với các biến thể trước, nhưng đây không phải là dấu hiệu cho thấy virus sẽ tiếp tục suy yếu. Ngoài đột biến, SARS-CoV-2 có thể tiến hóa nhanh chóng thông qua tái tổ hợp, chèn một đoạn trình tự từ một biến thể vào bộ gen của một biến thể khác. Nếu một biến thể phụ lây lan nhanh của Omicron tái tổ hợp với một biến thể SARS-CoV-2 gây bệnh nặng, virus sẽ cực kỳ nguy hiểm.

Nguồn: