Khoa học đằng sau tiếng cười

Tiếng cười được cho là phát triển từ một hình thức gắn kết xã hội ở động vật, và nó biểu hiện ý định khôi hài. Nhiều loài động vật hữu nhũ cười khi chúng thấy nhột và khi chúng vật lộn chơi đùa cùng nhau. Nhưng con người chúng ta chẳng cần ai cù vào người thì mới thấy buồn cười – dù hầu hết mọi người sẽ cười khúc khích khi có người cù mình.

Janet Gibson, giáo sư danh dự về tâm lý học nhận thức tại Trường Grinnell ở Iowa, cho biết tiếng cười ở con người phát triển thành một tín hiệu giao tiếp. Hàng trăm năm trước, “tiếng cười là chất keo gắn kết nhiều nhóm người lại với nhau”, Gibson giải thích. “Có quan điểm cho rằng tiếng cười là một tín hiệu bên ngoài, có thể báo cho cả nhóm rằng mọi chuyện đều ổn cả, chẳng cần lo lắng hay thấy bị đe dọa bởi những chuyện xảy ra xung quanh mình. Vì thế, đây thực sự là một công cụ sinh tồn tuyệt vời cho các nhóm người. Và chúng tôi tin rằng, qua nhiều thế kỷ, bộ não đã giữ những kết nối này để rồi ngày nay, khi nghe thấy những điều thư giãn, hài hước, ngạc nhiên, thú vị, chúng ta sẽ bật cười”.

Tiếng cười là âm thanh nguyên thủy

Tiếng cười là một quá trình phức tạp đáng kinh ngạc, liên quan tới nhiều vùng trong não và cơ thể.

Thùy trán là nơi giúp diễn giải các thông tin khác nhau mà chúng ta tiếp nhận (âm thanh và hình ảnh) và quyết định xem thông tin này có buồn cười hay không. Điều đó kích hoạt một phản ứng cảm xúc khác trong hệ viền – nơi kiểm soát những cảm xúc như vui sướng, sợ hãi. Rồi hệ viền sẽ kích thích vỏ não vận động, nơi kiểm soát phản ứng vật lý của bạn: tiếng cười nắc nẻ, khụt khịt và khúc khích.

“Khi bắt đầu cười, bạn sẽ có một cơn co thắt khá lớn ở lồng ngực – rất lớn và rất nhanh. Những cơn co thắt đó đẩy không khí – ha, ha, ha. Đây là một cách rất nguyên thủy để tạo ra tiếng động. Ở cấp độ não, nó liên quan tới sự thay đổi trong endorphin lưu thông”, Sophie Scott, giáo sư khoa học thần kinh nhận thức tại trường Đại học London, cho biết.

Điều này có thể mang lại cảm giác giảm đau. Tiếng cười làm giảm nồng độ adrenaline trong cơ thể, và qua thời gian dài hơn là giảm nồng độ của hormone căng thẳng cortisol. Do đó, tiếng cười có thể cải thiện tâm trạng, và khiến phản ứng về mặt thể chất lẫn cảm xúc của bạn với căng thẳng bớt dữ dội hơn.

Những cặp đôi có cùng niềm vui sẽ gắn kết bền chặt

Đại học California, Berkeley đã thực hiện một nghiên cứu dài hơi từ năm 1989, về hơn 150 mối quan hệ lâu dài. Nó chỉ ra rằng tiếng cười là chất keo kéo mọi người lại gần nhau.

Nghiên cứu của giáo sư tâm lý học Robert Levenson cùng đồng nghiệp phát hiện những cặp đôi hài lòng cười nhiều hơn những đôi “cơm không lành, canh không ngọt”. Trong thí nghiệm, các cặp đôi thảo luận về một vấn đề hoặc xung đột trong mối quan hệ của họ trước camera, và máy phát hiện nói dối đo các dấu hiệu sinh lý và cảm xúc khác nhau. Tiếng cười trong cuộc đối thoại căng thẳng có liên quan tới hiện tượng cảm xúc trở nên tích cực hơn.

“Bạn thấy người tham gia bắt đầu trở nên căng thẳng. Nhưng rồi bạn thấy những cặp đôi đối mặt với cảm giác căng thẳng bằng tiếng cười không chỉ bớt căng thẳng hơn ngay lập tức, mà họ còn là những đôi có xu hướng hạnh phúc hơn trong mối quan hệ và ở bên nhau lâu hơn”, giáo sư Scott, người không tham gia vào nghiên cứu, cho biết.

Khi giải tỏa những tình huống căng thẳng, giáo sư Scott cho biết tiếng cười có thể giúp các cặp vợ chồng dễ dàng giao tiếp với nhau hơn và duy trì mối quan hệ hơn – những yếu tố quan trọng để có mối quan hệ viên mãn.

Khó mà lý giải được vì sao một điều lại buồn cười

Chúng ta chưa có lý thuyết chung nào về lý do một thứ buồn cười, dù đã có nhiều giả thuyết được đưa ra.

Từ thời Plato và các triết gia Hy Lạp cổ đại khác đã xuất hiện lý thuyết về sự hài hước, họ cho rằng mọi người thấy buồn cười trước những điều ấu trĩ trong chính mình ngày xưa và bất hạnh của người khác vì thấy mình hơn họ.

Thế kỷ 18 nổi lên học thuyết giải tỏa. Phiên bản nổi tiếng nhất là do Sigmund Freud đưa ra sau này, cho rằng tiếng cười cho phép mọi người giải tỏa căng thẳng hoặc giải phóng “năng lượng thần kinh” bị dồn nén. Theo Freud, quá trình này giải thích tại sao những chủ đề và chuyện cười về tình dục, thứ tục tĩu, cấm kỵ, vấn đề xã hội và dân tộc gai góc lại khiến ta thích thú. Khi câu đùa được nói ra, năng lượng kìm nén những cảm xúc không phù hợp, chẳng hạn như ham muốn hoặc thù địch, không còn cần thiết và được giải phóng dưới dạng tiếng cười.

Lời giải thích lâu đời thứ ba về hài hước là lý thuyết về điều phi lý. Mọi người cười khi thấy sự đối lập của các khái niệm không tương thích và thách thức kỳ vọng của họ. Một biến thể từ lý thuyết này là giải quyết sự bất hợp lý, tiếng cười bật ra khi một người khám phá ra lời giải bất ngờ, chẳng hạn như khi hiểu được hàm nghĩa thứ hai trong một câu đùa và nhìn nhận câu chuyện dưới một góc nhìn hoàn toàn khác.

Tuy nhiên, “các lý thuyết về hài hước luôn thất bại vì chúng ta không thể giải thích được mọi điều gây cười, và những lý thuyết này không thể dùng để tạo ra câu đùa được. Tiếng cười thực sự là một phần quan trọng trong trò chơi, và có lẽ hành vi chơi đùa sẽ nuôi dưỡng sự hài hước”.

Tiếng cười cũng có mặt trái

Tiếng cười bật ra trong tình huống không phù hợp có thể là dấu hiệu cho thấy có điều bất ổn diễn ra trong nhận thức. Một nghiên cứu phát hiện một dấu hiệu sớm của chứng mất trí là khiếu hài hước thay đổi và cười không đúng lúc đúng chỗ.

Hơn nữa, tiếng cười không phải lúc nào cũng xuất phát từ cảm nhận thực sự, nó cũng là một cách thể hiện xã hội. Mọi người dùng tiếng cười để xoa dịu tình huống căng thẳng, hoặc kể chuyện cười để khiến mọi người bớt câu nệ, thấy thoải mái hơn. Tuy nhiên, việc này có tác dụng hay không phụ thuộc vào việc người khác có cùng hưởng ứng và cười với bạn hay không, nếu không thì bạn sẽ thấy sượng sùng khi mọi người vẫn im lặng.

Tiếng cười đến từ sự tương tác giữa con người, chứ không phải câu đùa

Khi bạn trò chuyện cùng người khác, khả năng bạn cười sẽ cao hơn 30 lần so với khi ở một mình. Tiếng cười cũng có tính dễ lây lan. Khi thấy người khác cười, nhiều khả năng chúng ta sẽ cười theo.

“Khi endorphin lưu chuyển trong não, bạn sẽ cảm thấy dễ chịu, khỏe khoắn. Cười là lúc bạn hít vào nhiều oxy hơn. Vì thế, tất cả các tế bào não, cũng như tế bào trong cơ thể, sẽ nhận được nhiều oxy hơn. Đây là một công cụ trong tủ thuốc giúp bạn cảm thấy tốt hơn. Tiếng cười chẳng mất tiền mua và nó mang lại tất cả những lợi ích như vậy, đây là một công cụ tuyệt vời, không nên bị coi là ngớ ngẩn hoặc vô giá trị”.

Thật khó để tách biệt lợi ích của tiếng cười và hoàn cảnh mà bạn cười. Vì thế, nếu bạn muốn sử dụng sức mạnh chữa lành của tiếng cười, một bộ phim hài có thể giúp bạn. Nhưng thực sự, mối kết nối mà tiếng cười xây dựng với những người khác mới thực sự có giá trị.

Nguồn:

CNN, Scientific American