Israel: Niềm cảm hứng từ chính sách đổi mới sáng tạo

Thành công này ghi nhận dấu ấn nổi bật của chính quyền. Trong đó, Cục Đổi mới Sáng tạo Israel (IIA)2 là cơ quan đã có những đóng góp quan trọng nhất đối với bức tranh khởi nghiệp ở nước này. Được thành lập từ năm 1965 với tư cách là văn phòng quản lý chính sách khoa học thuộc Bộ Kinh tế, IIA đã xây dựng bộ khung hoàn chỉnh cho lĩnh vực đầu tư mạo hiểm (VC) của Israel. Từ năm 1993 đến 1998, cùng với các nỗ lực mở cửa khu vực tư nhân và giải quyết những “thất bại thị trường” (market failure), IIA đã khởi động sáng kiến Yozma – phân bổ 100 triệu USD để hỗ trợ việc thành lập các VC. Kết quả là 10 VC đã ra đời nhờ nguồn tài trợ 210 triệu USD được huy động từ những tổ chức tài chính hàng đầu Israel và VC nước ngoài giàu kinh nghiệm, trong đó Yozma được nắm giữ tối đa 40% cổ phần. Đó chính là các VC thế hệ đầu tiên của Israel, và một số cho đến nay vẫn đang hoạt động, chẳng hạn Jerusalem Venture Partners (JVP)3 hay Pitango4 – VC lớn nhất nước. IIA đã thực hiện 15 thương vụ đầu tư trực tiếp vào những startup trong khuôn khổ sáng kiến Yozma, nhưng cho phép các VC được mua lại cổ phần của chính phủ.

Hiện tại, IIA vẫn nhận thấy sự cần thiết của việc nhà nước cấp vốn đầu tư mạo hiểm để thúc đẩy đổi mới. Hoạt động R&D thường chưa mang lại lợi ích tài chính cho doanh nghiệp ngay trong ngắn hạn, cho nên chính phủ cần can thiệp để giảm thiểu rủi ro. TS. Avi Hasson, chủ tịch sáng lập IIA lý giải: chính phủ đóng vai trò quan trọng khi giải ngân những khoản đầu tư rủi ro nhất để mở đường cho nguồn vốn tư nhân theo sau. Nhờ đó mà các doanh nhân và nhà nghiên cứu được khuyến khích theo đuổi những ý tưởng của mình ngay cả khi chúng có thể thất bại.

IIA đang tương tác với rất nhiều người chơi, từ các doanh nhân trong giai đoạn đầu khởi nghiệp, nhà khoa học đang tìm cách thương mại hóa sáng tạo của mình, cho đến những công ty đã tạo dựng được vị thế muốn phát triển sản phẩm mới, … Để đáp ứng nhu cầu đa dạng đó, IIA được tổ chức thành sáu ban, mỗi ban lại được trang bị các bộ công cụ chính sách tùy chỉnh cùng những chương trình khuyến khích. Gần đây, IIA ghi nhận một loạt thách thức: số lượng các startup được thành lập mới ở Israel đang giảm – từ 1.400 (năm 2014) xuống còn 520 (năm 2020); bên cạnh xu hướng gia tăng (về mặt lượng) của những khoản cam kết tài trợ trong các vòng gọi vốn giai đoạn cuối, trái ngược với sự trì trệ và nhỏ giọt trong giai đoạn hạt giống.

Tình hình này chỉ có thể được khắc phục thông qua việc đẩy nhanh các biện pháp kích thích kinh tế hậu đại dịch, dẫn đến sự gia tăng của số lượng kỳ lân (unicorn) trên toàn thế giới, trong đó có Israel. Aharon Aharon, cựu CEO của IIA, tự hào: “Israel đóng góp tới 8% số kỳ lân công nghệ toàn cầu, nhưng dân số chỉ tương đương 0,1%. Chúng tôi là người võ sĩ có cú đấm mạnh gấp 100 lần trọng lượng cơ thể”.

Trên thực tế thì những kỳ lân của Israel đang phát triển với tốc độ chưa từng thấy. Chỉ trong nửa đầu năm 2021, Israel đã sản sinh thêm 24 kỳ lân mới – vượt mặt Trung Quốc và chỉ đứng sau Mỹ5. Năm 2013, cả Israel mới có một kỳ lân, nhưng đến tháng 9/2021, con số này đã được ghi nhận là 716. Sagi Dagan, người đứng đầu Bộ phận Chiến lược, Tài chính và Tăng trưởng tại IIA, nhìn nhận thành tựu này thực sự là một “cơn đại địa chấn”7 đối với nền kinh tế Israel.