Nghị quyết 19-2017/NQ-CP của Chính phủ về thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2017, định hướng năm 2020 đã đưa ra nhiệm vụ cải thiện các chỉ số về đổi mới sáng tạo (ĐMST) với những mục tiêu cụ thể. Trong đó có mục tiêu đến năm 2020, các chỉ số ĐMST của Việt Nam (theo đánh giá của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới) đạt trung bình ASEAN 5
Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu
Chỉ số ĐMST toàn cầu (Global Innovation Index - GII) là một bộ công cụ đánh giá xếp hạng năng lực ĐMST của các quốc gia/nền kinh tế, được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) phối hợp với Trường kinh doanh INSEAD, Pháp và Đại học Cornell (Mỹ) xây dựng lần đầu tiên vào năm 2007 và liên tục hoàn thiện nhằm có được một bộ công cụ đo lường hệ thống ĐMST ở cấp quốc gia/nền kinh tế.
Trong đánh giá của WIPO, ĐMST được hiểu theo nghĩa rộng; năng lực ĐMST của mỗi quốc gia có liên hệ mật thiết với trình độ phát triển, hiệu quả hoạt động của hệ thống ĐMST của quốc gia đó và sự kết nối với bên ngoài. Chỉ số GII được tích hợp từ số đo (được quy chuẩn) của 7 nhóm vấn đề, mỗi nhóm được tích hợp từ số đo của 3 phân nhóm, mỗi phân nhóm lại bao gồm từ 2 đến 5 chỉ số, tổng thể có tới khoảng 70-80 chỉ tiêu đơn lẻ, thay đổi tùy từng năm.
Nghiên cứu tại Đại học Bách khoa Hà Nội. Ảnh: Hoàng Anh
Bộ công cụ đo này được cho là tốt hơn, phong phú và xác đáng hơn so với các thước đo ĐMST truyền thống như số bài báo nghiên cứu được công bố, số đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ hay các mức chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển...
Giải pháp để cải thiện chỉ số ĐMST của Việt Nam
Theo công bố của WIPO về xếp hạng chỉ số ĐMST toàn cầu năm 2016, Việt Nam xếp thứ 59 trong tổng số 128 quốc gia và nền kinh tế tham gia bảng xếp hạng.
Các chỉ số thuộc nhóm đầu ra của ĐMST (bao gồm “sản phẩm tri thức và công nghệ” và “sản phẩm sáng tạo”) của Việt Nam nhìn chung có thứ hạng cao hơn các chỉ số thuộc nhóm đầu vào của ĐMST (như chỉ số về “môi trường kinh doanh”, “xếp hạng các trường đại học”, “việc làm thâm dụng tri thức”, “tỷ lệ lao động nữ có trình độ”, “đăng ký sáng chế quốc tế PCT”, “xuất khẩu dịch vụ ICT”, “nhập khẩu dịch vụ ICT”). Nhìn tổng thể từ năm 2012 đến nay, chỉ số GII của Việt Nam có xu hướng thay đổi tích cực, được WIPO đánh giá là quốc gia thành công trong nhóm các nước có thu nhập trung bình thấp.
Tại Nghị quyết số 19-2017/NQ-CP của Chính phủ ngày 06/02/2017 về việc tiếp tục thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2017, định hướng đến năm 2020, lần đầu tiên Chính phủ đã đặt ra các mục tiêu và chỉ tiêu cụ thể nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh và ĐMST của Việt Nam.
Theo đó, Việt Nam cần nỗ lực cải cách mạnh mẽ, toàn diện cả về quy mô và cường độ trên tất cả các lĩnh vực. Chính phủ đã đặt mục tiêu đến năm 2020 chỉ số ĐMST (theo cách tiếp cận của WIPO) của Việt Nam phải đạt trung bình các nước ASEAN 5.
Để đạt mục tiêu trung bình các nước ASEAN 5 về chỉ số ĐMST, Chính phủ đã giao trách nhiệm cho từng bộ, ngành, địa phương trong việc chủ trì, phối hợp thực hiện các giải pháp cải thiện từng chỉ số cụ thể về ĐMST.
Mục tiêu cải thiện các chỉ số đến năm 2020 cần đạt được như sau: Nhóm chỉ tiêu về thể chế cần đạt tối thiểu 55 điểm (hiện nay là 51,7 điểm); nhóm chỉ tiêu nguồn nhân lực và nghiên cứu cần đạt tối thiểu 31 điểm (hiện nay là 30,1 điểm); nhóm chỉ tiêu về cơ sở hạ tầng cần đạt tối thiểu 43 điểm (hiện nay là 36,7 điểm); nhóm chỉ tiêu về trình độ phát triển của thị trường cần đạt tối thiểu 51 điểm (hiện nay là 43,0 điểm); nhóm chỉ tiêu về trình độ phát triển kinh doanh cần đạt tối thiểu 35 điểm (hiện nay là 30,6 điểm).
Được Chính phủ phân công làm đầu mối chủ trì theo dõi việc cải thiện chỉ số ĐMST, Bộ KH&CN đã sớm ban hành chương trình hành động của Bộ KH&CN thực hiện Nghị quyết số 19-2017/NQ-CP (Quyết định số 289/QĐ-BKHCN ngày 24/2/2017) và khẩn trương triển khai nhiều hoạt động liên quan tới chỉ số ĐMST. Đặc biệt mới đây, Bộ KH&CN đã phối hợp với WIPO tổ chức hội thảo hướng dẫn triển khai Nghị quyết 19-2017/NQ-CP về chỉ số ĐMST.
Chuyên gia về chỉ số ĐMST toàn cầu của WIPO đã giới thiệu và hướng dẫn phương pháp tính toán, ý nghĩa của các chỉ số ĐMST cho các bộ, cơ quan, địa phương và các bên có liên quan.
Theo chuyên gia của WIPO, việc thu thập thông tin, dữ liệu của các chỉ số cũng như cải thiện chỉ số ĐMST đòi hỏi sự phối hợp và tham gia đồng bộ của các bộ, ngành, địa phương. Như vậy, từng bộ, ngành cần xây dựng giải pháp và kế hoạch thực hiện cụ thể mới có thể đạt được kết quả đáp ứng kỳ vọng của Chính phủ.