Chỉ số đổi mới sáng tạo (GII) năm 2023 của Việt Nam tăng hai bậc so với năm ngoái, xếp hạng 46/132 quốc gia. Các chỉ số về quản lý chất lượng theo ISO, chi tiêu cho R&D của top các doanh nghiệp lớn và đầu tư mạo hiểm đều tăng, lần lượt là 15 bậc, 9 bậc và 17 bậc.
Đây là thông tin được đưa ra trong Báo cáo Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index – GII) năm 2023 do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) công bố vào ngày 27/9.
Theo báo cáo, các nhóm chỉ số đầu vào (thể chế, nguồn nhân lực và nghiên cứu, cơ sở hạ tầng, trình độ phát triển của thị trường, trình độ phát triển của doanh nghiệp) và đầu ra (sản phẩm tri thức và công nghệ, sản phẩm sáng tạo) đổi mới sáng tạo của Việt Nam đều có sự cải thiện. Cụ thể, nhóm chỉ số đầu vào tăng hai bậc so với năm 2022, từ vị trí 59 lên 57, đầu ra tăng một bậc, từ vị trí 41 lên 40.
Việt Nam duy trì vị trí thứ hai trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp, đứng sau Ấn Độ. Chỉ có năm quốc gia có thu nhập trung bình cao xếp trên Việt Nam là Trung Quốc (xếp hạng 12), Malaysia (xếp hạng 36), Bulgari (xếp hạng 38), Thổ Nhĩ Kỳ (xếp hạng 39) và Thái Lan (xếp hạng 43). Còn lại, tất cả các quốc gia đứng trên Việt Nam đều là các nước có nền công nghiệp phát triển, thuộc nhóm thu nhập cao. Trong khu vực Đông Nam Á, Việt Nam đứng thứ tư, xếp sau Singapore, Malaysia và Thái Lan.
Báo cáo cho thấy những điểm sáng của doanh nghiệp Việt Nam. Nhờ các doanh nghiệp liên tục đầu tư để thực hiện quản lý chất lượng theo ISO, chỉ số về giá trị ISO 9001/PPP$GDP cũng tăng 15 bậc so với năm 2022, từ vị trí 65 lên 50. Dù mức chi cho R&D của Việt Nam không có sự cải thiện so với các năm trước (xếp hạng 66) song mức chi R&D của top ba doanh nghiệp lớn đã cải thiện đáng kể (xếp hạng 29), tăng chín bậc so với năm 2022. Giá trị các thương vụ đầu tư mạo hiểm dù còn nhỏ nhưng cũng tăng mạnh so với năm 2022 (tăng 17 bậc), xếp hạng 60.
Bên cạnh đó, một vài chỉ số của Việt Nam còn ở mức thấp. Nhóm chỉ số bền vững sinh thái tăng 3 bậc so với năm 2022 nhưng thứ hạng vẫn rất thấp (xếp hạng 110). Trong đó, đáng chú ý nhất là chỉ số “Kết quả về môi trường” xếp hạng 130, tiếp tục giảm hai bậc so với năm 2022. Chỉ số này luôn có thứ hạng thấp từ năm 2017 đến nay. Các vấn đề về thể chế vẫn cần nhiều nỗ lực cải thiện để tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Chỉ số “Hiệu quả thực thi pháp luật” xếp hạng 72, giảm hai bậc so với năm 2022. Chỉ số “Chất lượng các quy định pháp luật” giảm khá mạnh, giảm 11 bậc so với năm 2022 (xếp hạng 94).
Chỉ số GII năm 2023 đã có một số điểm mới, thay đổi về các chỉ số thành phần, nguồn dữ liệu và cách tính. Trong đó, có chỉ số mới về startup là “Giá trị của các doanh nghiệp kỳ lân”, Việt Nam xếp hạng 33.
Với những nỗ lực cải thiện năng lực đổi mới sáng tạo, theo WIPO, Việt Nam là một trong bảy quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua (gồm Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ, Việt Nam, Philippines, Indonesia và Cộng hòa Hồi giáo Iran). Việt Nam cũng là một trong ba quốc gia giữ kỷ lục có thành tích vượt trội so với mức độ phát triển trong 13 năm liên tiếp (bên cạnh Ấn Độ và Cộng hòa Moldova).
GII là bộ công cụ đánh giá năng lực đổi mới sáng tạo của các quốc gia, chia thành các nhóm chỉ số đầu vào (thể chế, nguồn nhân lực và nghiên cứu, cơ sở hạ tầng, trình độ phát triển của thị trường, trình độ phát triển của doanh nghiệp) và đầu ra (sản phẩm tri thức và công nghệ, sản phẩm sáng tạo). Chỉ số GII được WIPO phối hợp với Viện INSEAD và Đại học Cornell xây dựng lần đầu tiên vào năm 2007 và liên tục hoàn thiện. Bộ chỉ số này mang tính toàn diện, phản ánh được tất cả các khía cạnh của hệ thống Đổi mới sáng tạo quốc gia, bao gồm cả các yếu tố về thể chế, cơ sở hạ tầng, thị trường… Qua đó, các quốc gia thấy được bức tranh tổng thể cũng như các điểm mạnh, điểm yếu của mình.
Thời gian qua, Chính phủ đã sử dụng bộ chỉ số này như một trong các công cụ quản lí điều hành quan trọng và đã phân công các bộ, cơ quan, địa phương cùng có trách nhiệm cải thiện chỉ số. Trong đó, Bộ KH&CN được giao nhiệm vụ là đầu mối theo dõi, điều phối chung. Từ năm 2017 đến nay, chỉ số GII của Việt Nam liên tục được cải thiện, tăng từ vị trí 59 (năm 2016) lên 42 (năm 2019 và 2020), 44 năm 2021, 48 năm 2022 và 46 năm 2023.