Một con ong mật có bộ não nhỏ hơn một hạt vừng, nhưng nó có thể ra quyết định nhanh chóng và chính xác hơn con người. Nếu robot được lập trình để thực hiện công việc của ong thì sẽ cần một siêu máy tính hỗ trợ.
Ong cần làm việc nhanh chóng và hiệu quả để tìm ra những bông hoa có mật. Cùng lúc, chúng phải tránh những kẻ săn mồi cả trên không và khi đậu xuống hút mật, trong đó có một số kẻ có thể ngụy trang giống bông hoa. Tức là não của chúng phải hoạt động để cân bằng giữa mối nguy và lợi ích khi cần đánh giá nhanh và chính xác bông hoa nào sẽ cung cấp thức ăn cho tổ.
Để xây dựng mô hình về cách ong ra quyết định, một nhóm nhà nghiên cứu Anh và Úc đã huấn luyện 20 con ong nhận biết 5 bông hoa giả có màu khác nhau. Những bông màu xanh da trời luôn có nước đường; bông màu xanh lá cây có nước tonic chứa ký ninh, cho vị đắng đối với ong; còn những màu khác đôi khi có đường glucose.
Sau đó, chúng được đưa tới một “khu vườn” có những “bông hoa” chứa nước cất, và mỗi con ong đều được quay video theo dõi. Các nhà nghiên cứu đã xem hơn 40 giờ video, theo dõi đường bay của chúng để tính xem chúng đưa ra quyết định sau bao lâu.
Nếu chắc chắn một bông hoa chứa thức ăn, ong sẽ nhanh chóng đậu lên đó sau trung bình là 0,6 giây. Nếu tin chắc một bông hoa không có thức ăn thì chúng cũng ra quyết định nhanh như vậy. Còn khi do dự, chúng tốn nhiều thời gian hơn, trung bình là 1,4 giây, và quãng thời gian này tỉ lệ với khả năng là bông hoa có thức ăn.
Từ đó, nhóm nghiên cứu xây dựng một mô hình máy tính mô phỏng quá trình ra quyết định của ong. Họ phát hiện cấu trúc của mô hình máy tính này trông rất giống cấu trúc vật lý của não ong.
"Nghiên cứu của chúng tôi đã chứng minh khả năng ra quyết định tự chủ phức tạp với mạch thần kinh tối thiểu. Chúng tôi đã biết bằng cách nào ong có thể ra những quyết định thông minh như vậy, giờ chúng tôi đang nghiên cứu xem làm thế nào mà ong thu thập và lấy mẫu thông tin nhanh đến thế. Chúng tôi nghĩ ong đang sử dụng các chuyển động bay để tăng cường hệ thống thị giác, nhờ đó chúng giỏi phát hiện những bông hoa tốt nhất," Giáo sư James Marshall (Đại học Sheffield, Anh), thành viên nhóm nghiên cứu, cho biết.
Theo Giáo sư Andrew Barron (Đại học Macquarie, Úc), người chủ trì nghiên cứu, quyết định được động vật đưa ra từ việc đánh giá các khả năng, và động vật luôn phải đưa ra nhiều quyết định trong cuộc sống hằng ngày. "Một con ong mật có bộ não nhỏ hơn một hạt vừng, thế mà nó có thể đưa ra quyết định nhanh chóng và chính xác hơn con người. Nếu robot được lập trình để thực hiện công việc của ong thì sẽ cần một siêu máy tính hỗ trợ."
Ông cho biết thêm, robot tự động hiện nay chủ yếu hoạt động với sự hỗ trợ của điện toán từ xa. Các máy bay không người lái (drone) cũng phải liên lạc không dây với một trung tâm dữ liệu. "Hướng công nghệ này không cho phép drone thực sự thám hiểm sao Hỏa một mình. Sau nhiều năm thám hiểm, những chiếc xe tự hành tuyệt vời của NASA trên sao Hỏa mới chỉ di chuyển được khoảng 75km," ông nói.
Giới nghiên cứu AI có thể học hỏi nhiều điều từ côn trùng và những động vật “đơn giản” khác. Hàng triệu năm tiến hóa đã giúp tạo ra những bộ não cực kỳ hiệu quả mà không đòi hỏi nhiều năng lượng. Theo Giáo sư Marshall, trong tương lai, ngành AI sẽ được truyền cảm hứng từ thế giới sinh học. Bản thân Giáo sư Marshall là người đồng sáng lập Opteran, một công ty chuyên phân tích cấu trúc, chức năng và hoạt động của các thuật toán não côn trùng để tạo ra những cỗ máy di chuyển tự động như các sinh vật trong tự nhiên.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí eLife.
Nguồn: