Những căng thẳng tiềm tàng trong phòng lab

Năm ngoái, Nature đã tổ chức 16 hội nghị và hội thảo ở các trường đại học khắp châu Âu và Mỹ để tìm hiểu thực trạng sức khỏe phòng lab, áp lực đối với các nhóm nghiên cứu, và làm thế nào để giải quyết chúng hiệu quả nhất. Khảo sát của Nature hình thành từ những hội nghị, hội thảo nói trên và là phân tích quy mô nhất được công bố rộng rãi về chủ đề này.


Các nhà khoa học tham gia khảo sát nói họ muốn có thêm nhiều lãnh đạo phòng lab (nguyên văn: principal investigators – các nghiên cứu viên chính) được đào tạo, và đề xuất các lãnh đạo phòng lab nên lấy ý kiến phản hồi từ nhóm nghiên cứu của họ thường xuyên hơn.

Nicholas Steneck, người nghiên cứu về vấn đề liêm chính tại Đại học Michigan ở Ann Arbor, lưu ý khảo sát chỉ phản ảnh một mẫu hạn chế các nhà khoa học và có thể thiên về những người thích phàn nàn. Nhưng ông cho rằng nó vẫn chứng tỏ một mức độ dung dưỡng các hành vi xấu không thể chấp nhận được. “Tôi không chắc mình thấy được tin tốt lành nào trong khảo sát này, chỉ toàn là những cấp độ khác nhau của tin xấu,” ông nói.

Những quan điểm thiếu đồng nhất

Có một sự phân cách đặc biệt trong nhìn nhận về việc kiểm tra dữ liệu thô giữa hai nhóm. Chỉ có 57% số thành viên của phòng lab nói lãnh đạo của họ luôn kiểm tra dữ liệu thô – nhưng có đến 90% số lãnh đạo phòng lab nói họ làm như vậy. Do họ cần không ít thời gian để quản lý nhân sự, xin tài trợ và các công việc khác, “Tôi nghi ngờ liệu những người lãnh đạo đó có kiểm tra dữ liệu thô thường xuyên như họ nói hay không,” theo Angela Goh, nhà khoa học máy tính, hiệu phó phụ trách nhân sự của Đại học Công nghệ Nanyang, Singapore, vừa nghỉ hưu năm nay. Sự khác biệt này thật đáng suy nghĩ, có thể là do những người lãnh đạo phòng lab và các nhà nghiên cứu định nghĩa khác nhau về ‘dữ liệu thô’, theo C. K. Gunsalus, người nghiên cứu những sai phạm trong học thuật tại Đại học Illinois ở Urbana-Champaign.

Cũng có sự khác biệt tương tự trong nhận thức ở những phần khác nhau của khảo sát. Gần 90% số lãnh đạo phòng lab cảm thấy các thành viên hiểu rõ những điều được kỳ vọng ở họ, và 2/3 nói nhóm ‘không bao giờ’ hoặc ‘hiếm khi’ dung thứ những hành vi đi tắt trong nghiên cứu – chẳng hạn như coi trọng tốc độ hơn chất lượng, hay coi trọng khả năng gọi được tài trợ hơn sự chính xác của khoa học. Trong khi đó, chỉ có 2/3 số thành viên phòng lab nói cá nhân họ hiểu rõ những gì người lãnh đạo kỳ vọng ở họ, và chỉ có 43% cảm thấy nhóm của họ không bao giờ hoặc hiếm khi ‘đi tắt’.

Mặc dù những ý kiến và thái độ này không phản ánh thực tế những việc sai làm trái ở các phòng lab, Steneck và những đồng nghiệp khác vẫn coi đó như những dấu hiệu cảnh báo. Nghiên cứu trước đó cho thấy các nhà khoa học nhìn nhận không khí phòng lab dễ chịu ít có khả năng nói họ can dự vào các hành vi vốn có thể hiểu là sai phạm như đạo văn, ngụy tạo hay gian lận.

Những nhà nghiên cứu không thỏa mãn

Mục đích của khảo sát nhằm tìm hiểu liệu văn hóa phòng lab có thể thúc đẩy hoặc cản trở nghiên cứu như thế nào. Brian Martinson, người nghiên cứu về liêm chính trong học thuật với HealthPartners Institute ở Bloomington, Minnesota, nói rằng, khảo sát của Nature phát hiện mối tương quan vừa phải giữa những người mô tả phòng lab của họ bằng những cụm từ tiêu cực và những người nói rằng bầu không khí đó cản trở nghiêm trọng năng lực nghiên cứu ra những sản phẩm có chất lượng của phòng lab. (Có một số người được hỏi hiểu sai câu hỏi sau - văn hóa phòng lab có thể cản trở nghiên cứu như thế nào – nên họ mô tả văn hóa phòng lab ở chỗ mình bằng những cụm từ tươi sáng nhưng lại nói rằng nó cản trở năng lực nghiên cứu của họ.)

Nhiều người trong số họ dường như bất mãn với cách điều hành của người lãnh đạo; nhận định của họ về ứng xử của người lãnh đạo tương đối tiêu cực. Chỉ có 20% cảm thấy văn hóa phòng lab của mình không bao giờ hoặc hiếm khi dung thứ các hành vi đi tắt [trong nghiên cứu], và chỉ có 38% cảm thấy người lãnh đạo phòng lab hầu như luôn sẵn sàng thảo luận. Và 70% số họ nói trong 12 tháng gần đây ‘thường xuyên’ hoặc ‘thỉnh thoảng’ cảm thấy áp lực phải cho ra kết quả nghiên cứu cụ thể, trong khi chỉ hơn một nửa tổng số người được hỏi là thành viên phòng lab cảm thấy như vậy. Tuy nhiên, không thể biết liệu nhóm này có thật sự trải nghiệm thứ văn hóa phòng lab tệ hơn nhiều so với những người được hỏi khác không, Gunsalus lưu ý. “Nhưng đúng là có một số môi trường kinh khủng mà các tổ chức nghiên cứu phải chịu trách nhiệm,” bà nói.

Nhiều tổ chức, trong đó có Viện Y học Howard Hughes ở Mỹ và Tổ chức Sinh học phân tử châu Âu, đã xây dựng những khóa học có rất đông người đăng ký tham gia về tư vấn và quản trị. Nhưng đa số các lãnh đạo phòng lab không bị bắt buộc phải tham gia những khóa đào tạo như vậy, Flier nói, và “các tổ chức không thật sự đánh giá cao tầm quan trọng của hoạt động này”.

Kết quả khảo sát cho thấy việc đào tạo vô cùng cần thiết, theo Michael Mumford, nhà tâm lý học tại Đại học Oklahoma ở Norman. “Chúng ta lấy những người chưa được đào tạo về quản lý và lãnh đạo và bảo họ điều hành một nhóm từ 3-20 người với giả định rằng rồi họ sẽ tìm được cách tương tác và thu xếp với nhau,” ông nói.

Cuộc khảo sát là một dấu hiệu cho thấy ngay cả khi những người đứng đầu phòng lab nghĩ phòng lab của họ có một văn hóa nghiên cứu lành mạnh, thì vẫn có nhiều vấn đề cần được xem xét lại, từ cách tương tác và trao đổi giữa các thành viên đến mục đích làm nghiên cứu hay phản hồi từ cấp dưới, theo Gunsalus.

“Các tổ chức cần tăng cường cung cấp những nguồn lực hiệu quả, tạo điều kiện cho người đứng đầu điều hành phòng lab và những nhà nghiên cứu mới nổi phát triển chuyên môn,” bà nói. “Họ cần được ‘làm chủ’ môi trường nghiên cứu mà họ đang tham gia vào.”

Nguồn:
https://www.nature.com/articles/d41586-018-05143-8

Thái Thanh (Theo Nature)