Làm nhiều việc một lúc vốn được coi là một năng lực mà người hiện đại cần phải có, nhưng xu hướng ngày nay đã đảo ngược: Bạn cần có khả năng tập trung làm chỉ một việc duy nhất trong một thời điểm - tức hoạt động đơn nhiệm. Trong kỷ nguyên số, điều này không hề dễ dàng.
Thời của kỹ năng đơn nhiệm
Trên tay bạn là bài báo “Đơn nhiệm - kỹ năng phải có trong kỷ nguyên công nghệ”. Chúng tôi đề nghị bạn thử tập trung vào việc đọc nó, tắt nhạc, tắt tivi, bỏ cốc nước xuống và lờ đi mọi tiếng động trên điện thoại. Bây giờ, bạn đang thực hiện một tác vụ đơn nhiệm (monotasking).
Trong nhiều năm, làm nhiều việc cùng lúc - tức đa nhiệm (multitasking) - được xem là năng lực quan trọng. Tình hình có vẻ đã đảo ngược trong vài năm trở lại đây. Trên một file quảng cáo của chương trình “Note to self” (Chú ý đến cái tôi), quản trị viên Manoush Zomorodi khẳng định câu khẩu hiệu “đơn nhiệm là một kỹ năng cơ bản của thời đại số”.
Trong khóa học về quá tải thông tin mà Zoromodi đang thực hiện, người tham gia phải trải qua một thử thách làm việc đơn nhiệm. Khi hoàn thành, họ đều đồng ý rằng làm việc đơn nhiệm là điều quan trọng hàng đầu mà họ sẽ áp dụng sau khóa học. “Nhưng họ cũng nói rằng việc đó rất, rất khó” - Zomorodi thừa nhận.
Xu hướng chuyển dịch này đem lại niềm vui cho khá nhiều người, chẳng hạn nhiếp ảnh gia Jon Pack tại Brooklyn: “Trong các lần tôi phỏng vấn xin việc, người ta luôn muốn nghe những lời tự nhận kiểu “tôi có khả năng đa nhiệm tuyệt vời”. Tôi không nói như thế nên phải nhận điểm trừ. Giờ đây, tôi đã có thể nói dõng dạc rằng tôi là người đơn nhiệm. Tôi làm việc tốt nhất khi chỉ tập trung vào một việc tại một thời điểm”.
“Tôi có thể làm việc đa nhiệm, nó có vẻ là kỹ năng thiết yếu, nhưng tôi muốn làm chỉ một việc tại một thời điểm hơn” - nhà văn Hayley Phelan, 28 tuổi - cho biết. “Nếu tôi cứ phải liên tục nhìn vào điện thoại hoặc hòm thư, công việc sẽ không khác gì tra tấn. Khi tôi tập trung và dần giải quyết nhiệm vụ, công việc sẽ trở nên dễ chịu hơn nhiều”.
Cơ sở từ khoa học thần kinh
Con người phù hợp hơn với hoạt động đơn nhiệm - đó là kết luận chắc chắn từ các nhà khoa học. Một nghiên cứu ở Mỹ cho thấy, các đợt ngắt quãng công việc ngắn - thậm chí chỉ 2-3 giây, ít hơn thời gian bạn cần để tạm rời mắt khỏi bài báo và kiểm tra email, Facebook - đủ làm tăng gấp đôi số lỗi khi thực hiện nhiệm vụ.
Nhóm nghiên cứu Đại học Stanford (Mỹ) cũng chứng minh, những người tự nhận có thể sử dụng đồng thời nhiều phương tiện truyền thông dễ bị mất tập trung hơn người có xu hướng chú ý vào một việc nhất định.
Nguyên nhân của sự suy giảm khả năng đa nhiệm là một số nguồn lực trong hệ thần kinh sẽ cạn kiệt sau mỗi lần chuyển từ việc này sang việc khác. “Một số người - chẳng hạn như những người làm việc trực tuyến - có thể phải chuyển từ việc này sang việc khác đến 400 lần mỗi ngày. Đây là lý do chúng ta cảm thấy rất mệt mỏi khi kết thúc ngày làm việc. Chúng ta đã sử dụng hết năng lượng thần kinh của mình” - Zomorodi nói.
“Đó là nguyên nhân các chương trình tivi trở nên dài và mệt mỏi nếu ta lướt mạng trong lúc xem, là nguyên nhân những quyển sách bị nhấc lên đặt xuống quá nhiều lần thường không bao giờ được đọc đến trang cuối. Càng cho phép mình sao nhãng khi làm một việc nào đó, chúng ta càng cảm thấy cần bị sao nhãng” - nhà tâm lý Kelly McGonigal tại Đại học Stanford nhận định. Theo bà, chỉ cần đặt điện thoại lên bàn cũng đủ gây sao nhãng đến mức làm giảm khả năng đồng cảm giữa hai người đối thoại.
Kỹ năng cần luyện tập
McGonigal cho rằng làm việc đơn nhiệm là một năng lực cần được luyện tập. Một số người sẽ gặp khó khăn khi tập, như người có con nhỏ. Trong hoàn cảnh đó, họ có thể thử làm việc đơn nhiệm khi trao đổi với con cái, đọc sách trước khi đi ngủ, ăn uống với bạn bè. Zomorodi nhấn mạnh rằng, điều quan trọng nhất là tìm ra cách luyện tập: “Bạn có thể bắt đầu bằng việc dành ra một buổi sáng trong tuần để tập trung đơn nhiệm và nhắc nhở bản thân rằng làm một việc vào một thời điểm là như thế nào”.
Ngay cả những người có chế độ làm việc linh hoạt cũng có thể tập trung thêm một chút cho một việc nhất định nào đó và đạt các tiến bộ đáng kể. Nick Pandolfi - một cộng tác viên của Google - từng đến miền bắc Thụy Điển trong một hành trình được chính anh mô tả là nỗ lực “ghê gớm” để làm việc đơn nhiệm.
“Tôi phải viết các bài luận để ứng tuyển vào học ngành kinh doanh, trong khi không được phép sử dụng một vài giờ rảnh trong ngày hoặc cuối tuần để viết. Ban đầu tôi không hề hứng thú gì cả, nhưng sau khi dành vài ngày để tự mình đến Bắc Cực, tôi đã đủ khả năng làm xong tất cả công việc chỉ sau vài buổi” - Pandolfi cho biết.