Trường Đại học Bách khoa Hà Nội: Chuyển đổi mô hình để tối ưu tiềm lực

Mô hình viện trong trường đại học thí điểm một mô hình tổ chức có khả năng kết hợp nghiên cứu khoa học, đào tạo và chuyển giao công nghệ đã xuất hiện từ những năm 1990, 2000. Tại thời điểm đó, chúng tôi có Viện Vật lý Kỹ thuật, Viện KH&CN Môi trường, Viện KH&CN Nhiệt lạnh.

Giai đoạn 2008-2011, Trường ĐHBKHN tiếp tục thành lập các viện đào tạo từ các khoa và phân cấp cho các viện này quyền tự chủ về phát triển chương trình đào tạo, xây dựng các đề tài nghiên cứu khoa học và thực hiện chuyển giao công nghệ.

Mô hình trường là sự phát triển của mô hình viện đào tạo, và sẽ tiếp tục được phân cấp mạnh mẽ hơn nữa trong tự chủ, bổ sung thêm một số cơ chế tự chủ quản trị nhân sự, cơ sở vật chất và thực hiện các dự án đầu tư. Điều này cũng có nghĩa Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường chịu trách nhiệm cao hơn và áp lực lớn hơn về hiệu quả công việc. Ở đây, họ phải thể hiện bản lĩnh trong quản trị, đặc biệt khi mà số lượng cán bộ của trường tăng lên, ví dụ Trường Cơ khí có khoảng 315 cán bộ và 10.000 sinh viên.

Trường ĐHBKHN thực hiện phương châm “Nhà trường làm nền tảng - Người thầy là chủ thể, là động lực phát triển - Người học làm trung tâm”.

Trong mô hình trường, các nhóm chuyên môn, các phòng thí nghiệm sẽ đóng vai trò hạt nhân cốt lõi, do đó các thầy cô có cơ hội tham gia các nhóm chuyên môn khác nhau và đề xuất những hướng chuyên sâu mới cho phát triển các lĩnh vực của ĐHBKHN. Đồng thời, cơ hội này cũng đi đôi với thách thức, buộc các thầy cô phải luôn trau dồi kiến thức và thực hiện nghiên cứu.

Đối với sinh viên, nhờ tối ưu sử dụng cơ sở vật chất và hình thành các nhóm chuyên môn sâu, nội dung giảng dạy, phương pháp học tập, và điều kiện thực hành ở từng môn học đều có sự đổi mới.

Bên cạnh đó, các nhóm nghiên cứu rất cần sự tham gia của sinh viên. Các hoạt động khơi dậy lòng đam mê, sự sáng tạo của các em khi làm việc với các thầy cô ở phòng thí nghiệm nghiên cứu sẽ tạo động lực cho các em phát triển bản thân. Đây là một trong những điểm mấu chốt của lợi ích cho cả sinh viên, giảng viên và cho ĐHBKHN khi thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo.

Chúng tôi hiểu rằng đây là một quá trình phát triển của Trường ĐHBKHN, theo đúng xu thế của giáo dục đại học thế giới và chủ trương của Đảng, của Chính phủ. Trường đã có sự chuẩn bị để đảm bảo ba yếu tố: thứ nhất, quyết tâm của tập thể lãnh đạo Trường ĐHBKHN và các đơn vị trong trường về sự cần thiết phải thay đổi; thứ hai, cần có nghiên cứu và chọn lọc những mô hình quản trị giáo dục đại học tiên tiến của thế giới và bài học các mô hình đại học ở Việt Nam để xây dựng mô hình phù hợp cho mình; thứ ba, truyền thông để có sự thấu hiểu và đồng lòng của cán bộ, giảng viên, và người học.

Ngoài ra, rất cần sự ủng hộ và tư vấn của Đảng ủy Khối các trường đại học - cao đẳng, của Thành ủy Hà Nội, của các bộ ngành - đặc biệt là Bộ GD&ĐT và Bộ KH&CN; cũng như sự chia sẻ và thấu hiểu của xã hội.

Có thể nói, sự chuyển đổi này đã được chuẩn bị hết sức kỹ lưỡng, cẩn trọng và được thực hiện với tinh thần quyết liệt, đảm bảo sự phát triển của ĐHBKHN giai đoạn 2021-2025 và xa hơn nữa.

Việc thành lập 3 trường là một mốc dấu quan trọng trong quá trình thực hiện đổi mới mô hình tổ chức quản trị. Trong năm học 2021-2022, nhà trường dự kiến thành lập thêm hai trường mới liên quan đến hai lĩnh vực quan trọng khác là Vật liệu, và Hóa-Sinh-Môi trường.

Trong năm học 2022-2023, ĐHBKHN tiếp tục quy hoạch một số lĩnh vực còn lại, chuyển các đơn vị trong trường thành các khoa đào tạo, các viện và trung tâm nghiên cứu theo đúng quy định của Luật Giáo dục đại học. Như thế, trong giai đoạn 2023-2025 và đến năm 2030, nhà trường sẽ phát triển mạnh mẽ hơn những lĩnh vực là thế mạnh của mình.

Tự chủ toàn diện được hiểu là tạo các điều kiện để đại học chủ động hơn, năng động hơn, giải phóng nguồn lực và sức sáng tạo, nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học. Người thầy, nhà khoa học phải trở thành tiếng nói quan trọng trong quản trị, vận hành cơ sở giáo dục đại học. Các đại học phải thực hiện đầy đủ, nghiêm túc cơ chế về trách nhiệm giải trình: trước cơ quan quản lý nhà nước, trước người học, trước các bên liên quan và trước xã hội.

Đồng thời, Chính phủ, Bộ GD&ĐT, các bộ ngành liên quan cần có hiệu chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật để đồng bộ, tạo cơ chế chính sách đầy đủ, thuận lợi cho tự chủ đại học. Đặc biệt, các chính sách về đầu tư cho giáo dục, đầu tư cho KH&CN cần được thực hiện trên cơ chế đảm bảo sự công bằng cho tất cả các cơ sở giáo dục đại học. Hiện nay, trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam, cơ chế tự chủ chưa được áp dụng bình đẳng cho các đại học công lập, vẫn cần những sự rà soát để đồng bộ, thúc đẩy sự phá triển của cả hệ thống.