Khởi tố Phimmoi.net vì tương lai của điện ảnh

Bắt đầu hoạt động từ năm 2012, trang web Phimmoi.net là địa chỉ cung cấp phim phi bản quyền “khét tiếng” ở Việt Nam cũng như quốc tế. Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) đã nhiều lần “điểm danh” trang web này trong báo cáo “Các thị trường mua bán các sản phẩm giả mạo sở hữu trí tuệ và vi phạm bản quyền” hằng năm. Theo thống kê của trang web Alexa vào năm 2018, Phimmoi.net có thứ hạng 15 tại Việt Nam và xếp thứ 2.182 toàn cầu với khoảng 50 triệu khách truy cập xem phim hàng tháng. Trong số 4.000 tựa phim điện ảnh và hơn 2.000 tựa phim truyền hình được lưu trữ tại trang web này, có những bộ phim nước ngoài chỉ mới được phát hành, thậm chí một số phim chưa được phát hành ở bất cứ đâu trên thế giới. Cách đây vài năm, báo chí Trung Quốc đưa tin một số người xem bộ truyền hình “Diên Hy công lược” ở nước này đã vượt tường lửa để xem từng tập tại trang web Phimmoi.net cũng như các web chiếu phim lậu khác ở Việt Nam, bởi ngạc nhiên là nơi đây còn cho lên sóng tập mới nhanh hơn cả kênh gốc của Trung Quốc.

Với lượng truy cập khổng lồ của người xem và vô số quảng cáo chèn trên trang web cũng như trong các đoạn phim, những người đứng đằng sau trang web Phimmoi.net có thể đã thu được hàng tỷ đồng tiền quảng cáo mỗi tháng. Theo báo giá quảng cáo của Phimmoi.net, tùy thuộc vào kích cỡ và vị trí đặt quảng cáo, giá tiền mỗi quảng cáo sẽ dao động từ vài triệu cho đến vài chục triệu đồng mỗi tuần. Hầu hết quảng cáo trên trang web này đều liên quan đến những trò giải trí bất hợp pháp như sòng bạc trực tuyến, dịch vụ cá cược thể thao, lô đề,... “Hành vi của Phimmoi.net là khai thác, sao chép, sử dụng, trình chiếu, truyền đạt các tác phẩm điện ảnh ra công chúng nhưng không được phép của chủ thể quyền và kinh doanh quảng cáo sản phẩm nhằm thu lợi bất chính với số tiền đặc biệt lớn”, theo đánh giá của Phan Law.

Khởi tố Phimmoi.net là tín hiệu đáng mừng cho việc tôn trọng tác quyền điện ảnh, tuy nhiên việc xử lý xâm phạm bản quyền phim ở Việt Nam vẫn còn một quãng đường dài cần phải kiên trì bám đuổi. Ngoài Phimmoi.net, theo thống kê của Phan Law, hiện nay ở Việt Nam có khoảng 200 trang web khác cung cấp các bộ phim, phim lậu. Hiện tại, việc áp dụng biện pháp ngăn chặn hoặc phạt hành chính như thông thường không đủ hiệu quả, bởi tiền phạt hành chính chỉ là con số nhỏ so với tiền quảng cáo mà những ông chủ giấu mặt thu được. Hơn nữa, trên một môi trường internet thông thoáng thì họ có thể dễ dàng lập những trang web mới sau khi bị ngăn chặn.

Hầu hết những người làm việc trong lĩnh vực bản quyền Việt Nam đều cho rằng, khởi tố hình sự có lẽ là biện pháp trừng phạt nghiêm khắc nhất hiện nay. Tuy nhiên, theo đánh giá của Phan Law, “trong bối cảnh hiện tại có rất nhiều khó khăn, vướng mắc liên quan đến việc xử lý xâm phạm bản quyền, nhất là xâm phạm bản quyền trên Internet, bao gồm cả các vấn đề pháp lý và công nghệ thông tin. Bên cạnh đó, Việt Nam chưa từng có tiền lệ xử lý xâm phạm bản quyền bằng biện pháp hình sự” nên việc thực thi biện pháp này không phải là điều dễ dàng. Để đạt được quyết định khởi tố hình sự Phimmoi.net, các luật sư ở văn phòng luật Phan Law đã phải theo đuổi và thu thập chứng cứ trong năm năm.

Họ bắt đầu thực hiện công việc này vào năm 2014, sau khi nhận được yêu cầu rà soát vi phạm bản quyền trực tuyến từ một số đơn vị riêng lẻ. “Trên cơ sở đó, hệ thống dữ liệu về các đơn vị vi phạm online và các chứng cứ có liên quan đã được thiết lập toàn diện. Chúng tôi tiếp tục duy trì việc rà soát và thu thập chứng cứ trong suốt thời gian sau này. Nổi cộm nhất trong số các đơn vị xâm phạm bản quyền điện ảnh là Phimmoi.net với quy mô, hậu quả gây ra cho các nhà cung cấp nội dung trên lãnh thổ Việt Nam nói riêng và toàn thế giới nói chung là không thể tính toán được”, theo Phan Law.

Sau quá trình dài theo dõi, đến tháng 8/2019, dưới sự ủy quyền từ các bên sở hữu quyền phân phối phim như VSTV(K+), Canal+, BHD và các nhà sản xuất phim điện ảnh quốc tế, Phan Law đã gửi toàn bộ các tài liệu chứng cứ vi phạm của Phimmoi.net kèm theo các văn bản đề nghị cơ quan điều tra vào cuộc. “Trong quá trình này, chúng tôi luôn phối hợp hết sức mình và đáp ứng các yêu cầu của cơ quan điều tra nhằm xác minh, làm rõ thông tin, tài liệu. Nhờ đó, tới đầu năm 2020, cơ quan điều tra ra văn bản đồng ý ghi nhận và tiến hành điều tra hành vi phạm tội của Phimmoi.net, và đến nay là quyết định khởi tố vụ án hình sự”.

Theo Phan Law, trong vụ án này, các đối tượng đứng sau trang web Phimmoi.net có thể bị xử lý vì “Tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan” theo quy định tại Điều 225 Bộ luật Hình sự với khung hình phạt cao nhất lên đến 1 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm. Đồng thời, người phạm tội còn có thể chịu hình phạt bổ sung là phạt tiền từ 20 đến 200 triệu đồng. Ngoài ra, người này còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 đến 5 năm.

Bên cạnh trách nhiệm hình sự, các nhà sản xuất phim vẫn có thể khởi kiện các đối tượng này theo thủ tục tố tụng dân sự và đòi bồi thường thiệt hại. Số tiền bồi thường mà tòa án ấn định sẽ căn cứ trên thiệt hại thực tế mà các chủ thể quyền phải gánh chịu, bao gồm các tổn thất về tài sản, mức giảm sút về thu nhập, lợi nhuận, tổn thất về cơ hội kinh doanh, chi phí hợp lý để ngăn chặn, khắc phục thiệt hại và các tổn thất về mặt tinh thần gây ra cho các chủ thể quyền do các hành vi xâm phạm.

Để củng cố hồ sơ chứng cứ vụ án, hiện nay Công an TP HCM vẫn đang tiếp tục điều tra. Theo thông báo, các bị hại là các tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, đại diện chủ thể quyền tác giả có thể đến Cơ quan điều tra PC03 - Đội 9 (địa chỉ 674 Đường 3/2, phường 14, quận 10) để trình báo, cung cấp thông tin, tài liệu, dữ liệu điện tử có liên quan đến hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan.

Vụ khởi tố hình sự liên quan đến Phimmoi.net đã gây ra những phản ứng trái chiều trong cộng đồng người xem phim ở Việt Nam. Ngoài những người ủng hộ, không ít người bày tỏ sự nuối tiếc về một nguồn phim miễn phí, nhanh chóng và phong phú hơn cả những ứng dụng xem phim có bản quyền của Việt Nam như Danet, FPT Play, Clip TV hoặc các ứng dụng của nước ngoài như Netflix,...

Tuy nhiên, đây là một quan niệm hết sức sai lầm. “Việc so sánh như vậy là bất công với những người cung cấp dịch vụ đúng đắn, bởi đương nhiên khi ăn cắp bất cứ một thứ gì rồi bán lại sẽ luôn rẻ hơn tài sản hợp pháp”, luật sư Phan Vũ Tuấn nhận xét. Để sản xuất hoặc mua bản quyền một bộ phim, các nhà sản xuất hoặc đơn vị phân phối phải tốn không ít tiền bạc, thời gian và công sức đầu tư hoặc đàm phán. Trong khi đó, các trang web như Phimmoi.net có thể dễ dàng cung cấp miễn phí hàng loạt bộ phim bằng cách thu thập từ nhiều nguồn khác nhau mà chẳng tốn mấy chi phí.

Việc ủng hộ những trang web xâm phạm bản quyền phim không chỉ gây thiệt hại cho chủ sở hữu mà còn đẩy lùi hoạt động sáng tạo nghệ thuật trong tương lai.