“Phải hoàn thiện cơ chế sao cho thực sự có một hệ thống sáng tạo quốc gia đúng theo xu thế hiện nay: Doanh nghiệp là trung tâm, các trường đại học phải vào cuộc, các viện nghiên cứu phải đổi mới cơ chế…”
Đó là thông điệp của Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam dành cho ngành khoa học - công nghệ trước thềm năm mới. Xác định rằng con đường phía trước còn rất nhiều khó khăn, Phó Thủ tướng nhấn mạnh rằng trong những việc cần làm của Bộ Khoa học và Công nghệ, điều cần thiết nhất là phải đổi mới sáng tạo và thay đổi cách đãi ngộ để giữ chân nhà khoa học trẻ.
Trong số thành tựu mà ngành khoa học và công nghệ đạt được trong năm 2015, chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của Việt Nam năm 2015 tăng 19 bậc xếp hạng thứ 52 trên 141 quốc gia. Nhìn vào con số đó, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói: “Điều này rất đáng vui mừng và có nghĩa, chúng ta đã làm tốt nhưng không thể hài lòng”.
Phó Thủ tướng ghi nhận, thời gian qua hoạt động khoa học và công nghệ đã có nhiều đổi mới, song cần phải hoàn thiện cơ chế sao cho thực sự có một hệ thống sáng tạo quốc gia đúng theo xu thế hiện nay, trong đó doanh nghiệp là trung tâm, các trường đại học phải vào cuộc và phải đổi mới cơ chế của các viện nghiên cứu…
“Nhà nước thay vì đơn thuần rót tiền quản biên chế thì nay phải trở thành bà đỡ, là người định hướng cho cả doanh nghiệp, viện nghiên cứu và trường đại học” - Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh.
Về câu chuyện đổi mới này, trong những điểm đáng lưu ý còn có cả cơ chế tài chính và cơ chế đãi ngộ các nhà khoa học - đặc biệt là nhà khoa học trẻ, có tài. Theo Phó Thủ tướng đây là câu chuyện lớn, là việc rất khó; tuy đã xác định rồi nhưng vẫn chưa làm được: “Từ chuyện thu hút cán bộ trẻ - nhất là cộng đồng khởi nghiệp, cho đến câu chuyện tuổi tác, thu nhập, tôn vinh các giải thưởng, tôi nghĩ rằng không chỉ trong năm 2016 mà trong giai đoạn 5 năm tới phải tính để có bước cải tiến. Phải làm sao thiết lập được một hệ thống giải thưởng tôn vinh khoa học quy củ, bài bản. Các cuộc thi, huân chương, danh hiệu… dù đã có nhiều nhưng dường như đang thiếu một hệ thống để tôn vinh thực sự. Nói đến các giải thưởng trên thế giới là người ta biết ngay, nhưng trong nước có rất nhiều giải mà không ai biết đến”.
Phó Thủ tướng kỳ vọng, trong năm mới và giai đoạn 2016-2020 với sự đổi mới mạnh mẽ cả trong tư duy và hành động, với việc các cơ chế, chính sách mới được ban hành và đi vào cuộc sống, tháo gỡ khó khăn, khoa học và công nghệ sẽ khẳng định vị thế của mình nhiều hơn nữa, góp phần vào tăng năng suất, nâng cao chất lượng sản phẩm.
Để tăng năng suất lao động, câu chuyện chuyển dịch cơ cấu được Phó Thủ tướng cho rằng rất quan trọng và phải làm mạnh trong thời gian tới. Bởi trên thực tế Việt Nam vẫn còn tới 40% lao động trong khu vực nông nghiệp, trong khi đó các nước khác con số này chỉ là 10%.
“Nếu chỉ cần chuyển 30% số lao động trong khu vực nông nghiệp sang làm các công việc khác (chỉ đơn giản là làm nghề may với năng suất thấp như vẫn nói), chắc chắn năng suất lao động chung sẽ tăng lên. Nếu làm cùng một việc, nhưng công nghệ cao thì năng suất càng cao. Tiếp đến là vấn đề con người, cùng máy đó mà người làm tốt thì năng suất tăng lên. Bao trùm tất cả là hệ thống quản lý. Nói nôm na như vậy để chúng ta không được hài lòng với những gì đã có, nhưng phải nhìn nhận thực tế để cố gắng” - Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định.