Theo quy luật, mùa đông ở miền Bắc Việt Nam thường có nồng độ chất ô nhiễm bụi mịn PM2.5 cao.

Sử dụng dữ liệu bụi PM2.5 đo được ở các trạm quan trắc mặt đất và mô hình nghiên cứu dự báo thời tiết WRF-Chem, các nhà khoa học ở Trung tâm Công nghệ tích hợp liên ngành Giám sát hiện trường (FIMO) thuộc trường ĐH Công nghệ, ĐH Quốc gia Hà Nội, đã mô phỏng diễn biến bụi mịn PM2.5 ở Việt Nam và phần lãnh thổ giáp ranh Trung Quốc, Lào, Campuchia trong mùa đông vào tháng 1/2014.

PGS. TS. Nguyễn Thị Nhật Thanh, trưởng nhóm nghiên cứu về mô hình hóa diễn biến bụi PM2.5 tại Trung tâm FIMO chia sẻ có nhiều cách "quan sát" ô nhiễm không khí, trong đó mô hình hóa là một cách giúp chúng ta có cái nhìn trực quan về diễn biến ô nhiễm trên không gian rộng, đặc biệt ở những nơi không có trạm đo.

Mô hình đã chỉ ra một số đặc điểm của ô nhiễm không khí ở Việt Nam vào mùa đông, như khối không khí lạnh mang theo một phần ô nhiễm từ Trung Quốc sang có thể ảnh hưởng tới miền Bắc và đôi khi thậm chí cả miền Nam; hoặc hoạt động đốt sinh khối của Campuchia cũng góp phần tăng nồng độ chất ô nhiễm ở các tỉnh phía Nam nước ta.

Với Hà Nội, nồng độ bụi PM2.5 vào các tháng mùa đông thường cao hơn các tỉnh ở Đồng bằng sông Hồng vì mật độ dân cư ở đây cao hơn và nhiều khu công nghiệp bao quanh. Bên cạnh việc lan truyền ô nhiễm xuyên biên giới như trên, không khí ở Hà Nội cũng bị ảnh hưởng bởi các nguồn phát thải từ Quảng Ninh, Hải Dương và Hải Phòng; cùng các nguồn đốt sinh khối tại Tây Bắc và Lào trong một số ngày.

Theo quan sát, một số ngày mùa đông xảy ra hiện tượng nghịch nhiệt - tức lớp không khí phía dưới lạnh hơn phía trên, khiến các chất ô nhiễm bị giam hãm, khó phát tán lên cao và bay xa, làm nồng độ chất ô nhiễm tăng cao - kết quả là nồng độ ô nhiễm ban đêm cao hơn ban ngày.

"Với vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên, các nguồn phát thải nội tại, cũng như các nguồn ngoại lai gần từ các tỉnh thành và nguồn vận chuyển xa từ các nước láng giềng, khiến cho vấn đề ô nhiễm không khí trong mùa đông tại Hà Nội nói riêng và miền Bắc Việt Nam nói chung trở nên phức tạp, nhiều khó khăn trong kiểm soát và quản lý", video của FIMO cho biết.

Mặc dù chỉ mô phỏng diễn biến ô nhiễm bụi mịn PM2.5 trong một tháng của năm 2014, đại diện nhóm nghiên cứu cho biết các kết quả này cũng phản ánh những quy luật ô nhiễm không khí mà nhiều nghiên cứu trước đó ở Việt Nam đã chỉ ra.