Gần 3.000 tiểu hành tinh “sượt” qua Trái đất trong năm 2020

Một tiểu hành tinh có chiều rộng 340 mét, tên gọi Apophis, đã bay qua Trái đất một cách an toàn vào ngày 6/3 vừa qua. Lần tiếp theo nó quay trở lại, vào năm 2029, sẽ là một dịp đặc biệt: Apophis sẽ đến bay qua Trái đất trong phạm vi 40.000 km, ngay phía trên khu vực quỹ đạo của một số vệ tinh bay cao. 2029 sẽ là lần đầu tiên những người yêu thiên văn có thể nhìn thấy một tiểu hành tinh lớn như vậy lướt qua bầu trời.

"Chuyến thăm" của Apophis tuần trước cho các nhà khoa học cơ hội kiểm tra hệ thống phòng thủ của Trái đất chống lại các tiểu hành tinh - khả năng nhanh chóng đánh giá xem một tiểu hành tinh liệu có thể đâm vào Trái đất hay không. “Giống như một cuộc diễn tập chữa cháy", Vishnu Reddy, nhà khoa học hành tinh tại Đại học Arizona, Tucson, cho biết.

Chuyến bay lần này của Apophis giúp các nhà khoa học kiểm nghiệm những gì đã biết về các tiểu hành tinh gần Trái đất - cũng như cho thấy những gì cần phải được nghiên cứu thêm.

Kể từ năm 1998, khi NASA khởi động cuộc tìm kiếm các tiểu hành tinh gần Trái đất, đến nay các nhà khoa học đã phát hiện hơn 25.000 tiểu hành tinh. Và năm 2020 giữ kỷ lục về số tiểu hành tinh được tìm thấy. Bất chấp đại dịch Covid-19 làm gián đoạn nhiều dự án quan sát, trong năm 2020 các nhà thiên văn học đã phát hiện 2.958 tiểu hành tinh gần Trái đất chưa từng được biết đến trước đây.

Phần lớn các phát hiện đến từ dự án Catalina Sky Survey, sử dụng ba kính viễn vọng ở Arizona để săn tìm những tiểu hành tinh đang bay gần Trái đất. Dự án này đã phải đóng cửa một thời gian ngắn vào mùa xuân năm ngoái vì đại dịch, và lại phải tiếp tục đóng cửa không lâu sau đó do một trận cháy rừng, vào tháng 6. Tuy nhiên, các quan sát ở Catalina vẫn phát hiện ra 1.548 vật thể gần Trái đất, bao gồm một 'mặt trăng mini' hiếm gặp có tên 2020 CD3 - một tiểu hành tinh nhỏ có đường kính chưa đầy 3 mét đã bay quanh Trái đất do bị "bắt giữ" bởi lực hấp dẫn của hành tinh. 'Mặt trăng mini' này sau đó thoái khỏi lực hút của Trái đất vào tháng 4 năm ngoái.

1.152 phát hiện khác đến từ kính thiên văn khảo sát Pan-STARRS ở Hawaii. Các phát hiện của Pan-STARRS bao gồm một vật thể có tên 2020 SO, hóa ra không phải là một tiểu hành tinh, mà là một tên lửa đẩy còn sót lại trong không gian, đã bay vòng quanh kể từ khi nó giúp thực hiện một sứ mệnh lên Mặt trăng của NASA vào năm 1966.

Một số tiểu hành tinh được phát hiện năm ngoái đã bay rất gần Trái đất - ít nhất 107 trong số đó sượt qua hành tinh ở khoảng cách gần hơn cả Mặt trăng (Mặt trăng cách Trái đất hơn 380.000 km). Vào tháng 8/2020, tiểu hành tinh nhỏ 2020 QG lướt qua Ấn Độ Dương ở độ cao chỉ 2.950 km, trở thành tiểu hành tinh bay gần Trái đất nhất từng được biết đến ở thời điểm đó. Nhưng kỷ lục này nhanh chóng bị phá vỡ chỉ ba tháng sau. Một tiểu hành tinh khác, 2020 VT4, sượt qua Trái đất ở độ cao chưa đầy 400 km. Nếu va chạm, tiểu hành tinh này có thể sẽ bị vỡ ra trong bầu khí quyển của Trái đất.

Tất cả những khám phá này đang khiến các nhà thiên văn học ý thức hơn về bản chất biến động của Hệ Mặt trời - có rất nhiều tiểu hành tinh hoạt động trong không gian gần Trái đất. Theo Reddy, các nỗ lực gần đây trong việc quan sát Apophis cho thấy, các nhà thiên văn học trên khắp thế giới có thể làm việc cùng nhau để đánh giá mối đe dọa do các tiểu hành tinh gây ra. “Đó là một nỗ lực quốc tế to lớn,” Reddy nói, “và rất vui.” Vào thời điểm Apophis xuất hiện trở lại, sau 8 năm nữa, các nhà khoa học khi đó sẽ có những hiểu biết còn chi tiết hơn về những tảng đá không gian đe dọa Trái đất.