Dữ liệu từ kính viễn vọng James Webb được truy cập độc quyền trong năm hoạt động đầu tiên, nhưng NASA có kế hoạch chấm dứt chính sách này.

Kính viễn vọng không gian James Webb (JWST) trị giá 10 tỷ USD mới đi vào hoạt động chưa đầy 4 tháng, nhưng đã có nhiều tranh cãi xung quanh cách truy cập dữ liệu trả về. Tất cả hình ảnh và quang phổ từ Webb đều được lưu trữ tại Viện Khoa học quản lý Kính viễn vọng Không gian (STScI) ở Baltimore. Tuy nhiên phải 1 năm sau dữ liệu mới được truy cập mở. Trong thời gian này, nhóm nghiên cứu đề xuất thực hiện phép quan sát được truy cập độc quyền dữ liệu trả về từ phép quan sát đó. Chính sách này nhằm giúp cho các nhóm không bị "nẫng tay trên".

Nhưng một số nhà thiên văn đặt câu hỏi về chính sách này, cho rằng dữ liệu từ các dự án do liên bang tài trợ nên cần được để chế độ truy cập mở ngay từ đầu. NASA, cơ quan quản lý chính của Webb, cũng đang bị Nhà Trắng thúc giục mở dữ liệu và sớm chấm dứt chính sách truy cập độc quyền 1 năm.

Ảnh minh họa kính viễn vọng James Webb

Garth Illingworth tại Đại học California, Santa Cruz, từng tham gia tư vấn cho STScI về các hoạt động khoa học dự kiến của Webb và ủng hộ chính sách dữ liệu mở, đưa ra một lập luận thiết thực rằng, thời gian truy cập độc quyền 1 năm làm các nhóm thiên văn khác không có dữ liệu mới nhất để định hình kế hoạch quan sát trong tương lai. Độ trễ này làm giảm hiệu quả của một công cụ khoa học đã tiêu tốn hàng tỷ USD đầu tư công.

Nhưng các nhà khoa học tại các tổ chức nhỏ hơn cho rằng họ cần nhiều thời gian hơn để phân tích dữ liệu so với các nhóm lớn và có nguồn lực tại các tổ chức lớn và họ sẽ không thể thành công nếu không có thời gian truy cập độc quyền, nhà thiên văn học Mercedes Lopez-Morales tại Đại học Harvard, đồng thời là Chủ tịch Ủy ban Người dùng JWST, cho biết.

Mark McCaughrean, nhà thiên văn học của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu, nói rằng thời hạn 1 năm nên được duy trì vì nó giúp tạo ra sân chơi công bằng. Các nhà thiên văn học tại các trường đại học nhỏ thường gánh vác nhiều công việc giảng dạy và các trách nhiệm khác. Ví dụ, nếu dữ liệu Webb từ quan sát do họ đề xuất bị mở ngay lập tức, các nhóm nghiên cứu tại các cơ sở nghiên cứu lớn, có nguồn lực sẽ phân tích và công bố trước. "Thời hạn truy cập độc quyền có thể giúp giải quyết vấn đề này", McCaughrean nói.

Marcia Rieke từ Đại học Arizona ủng hộ ý kiến này. Rieke cho rằng nên duy trì thời hạn truy cập độc quyền, và những người không cần đến thời gian này có thể tự nguyện từ bỏ, hoặc chủ động mở dữ liệu sau khi đã xuất bản nghiên cứu. Thời gian độc quyền cũng “khuyến khích mọi người thực hiện cẩn thận công việc phân tích dữ liệu”, vì không phải chạy đua, theo Rieke.

Ủy ban Người dùng JWST gần đây khuyến nghị NASA duy trì chính sách truy cập độc quyền, nhưng giảm thời hạn xuống 6 tháng. Sau nhiều tranh luận, STScI cũng đề xuất rằng thời gian truy cập độc quyền dữ liệu Webb chỉ nên kéo dài 6 tháng.

Để tìm ra phương án tối ưu, STScI sẽ bắt đầu thăm dò ý kiến ​​của hơn 12.000 nhà thiên văn học vào cuối tháng này về thời gian truy cập độc quyền.

Một hình ảnh trả về từ James Webb do NASA công bố.

Các nhà thiên văn từ lâu đã là những người đi tiên phong về dữ liệu mở. Thông thường, dữ liệu từ các kính thiên văn quan sát tự động được lưu trữ mở ngay lập tức. Nhưng thời gian truy cập độc quyền vẫn là một truyền thống ở các kính thiên văn quan sát theo yêu cầu - cho phép các nhà thiên văn học đề xuất thực hiện một quan sát nhất định và được truy cập độc quyền vào dữ liệu từ quan sát đó trong thời gian 18 tháng.

Trong những năm gần đây, NASA đã giảm thời gian truy cập độc quyền của Kính viễn vọng Không gian Hubble và Đài quan sát tia X Chandra xuống còn 6 tháng. Nhưng chính sách tương tự không được áp dụng với Webb, một phần vì khi phát triển kính viễn vọng, NASA đã ký thỏa thuận với các nhóm nghiên cứu chế tạo 4 công cụ chính của Webb và các cơ quan vũ trụ châu Âu và Canada rằng họ sẽ có thời gian truy cập độc quyền dữ liệu 1 năm.

Tuy nhiên, cơ quan quản lý Webb đã thông qua đề xuất của STScI trong việc mở quyền truy cập ngay lập tức đối với một số dữ liệu quan trọng, chẳng hạn như 500 giờ quan sát trong 5 tháng đầu tiên của chu kỳ 1 (hay năm quan sát đầu tiên),chiếm khoảng 5% tổng thời gian quan sát của chu kỳ 1. Dữ liệu này cung cấp cơ sở cho các nhóm nghiên cứu đưa ra các đề xuất quan sát cho chu kỳ 2 (hay kế hoạch quan sát cho năm thứ 2).

Theo Michael New, phó giám đốc phụ trách nghiên cứu của NASA, ngay cả khi kết quả thăm dò ý kiến cộng đồng thiên văn ủng hộ áp dụng thời hạn độc quyền 6 tháng, đó cũng chỉ là bước đệm để loại bỏ hoàn toàn thời hạn độc quyền. New cho biết các thỏa thuận của Webb với các cơ quan không gian khác có các điều khoản cho phép giảm thời hạn độc quyền sau khi Webb đi vào hoạt động và các cuộc thảo luận về nội dung này đã diễn ra. Ông nói thời hạn độc quyền sẽ được loại bỏ, chỉ là vấn đề thời gian vì "chúng tôi cần nghe ý kiến của tất cả các bên."


Nguồn: