Dùng thuốc hết hạn có nguy hiểm không?

Ảnh: Shutterstock.

Kể từ năm 1979, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã yêu cầu các công ty dược phẩm ghi ngày hết hạn trên các loại thuốc theo toa và thuốc không kê đơn. Điều đó không có nghĩa là lọ thuốc ibuprofen của bạn – giúp giảm đau, chống viêm, hạ sốt – sẽ bị hỏng theo cách tương tự như một hộp sữa hết hạn.

Ngày mà bạn thấy in trên lọ thuốc là ngày mà nhà sản xuất thuốc đảm bảo tính an toàn và hiệu lực (potency) đầy đủ của thuốc. Tuy nhiên, một loại thuốc vẫn an toàn và hiệu quả trong thời gian bao lâu thường là vấn đề gây tranh luận.

Bên cạnh một số loại thuốc như insulin, nitroglycerin và kháng sinh dạng lỏng, chứa hoạt chất được biết là kém bền hơn theo thời gian, nhiều loại thuốc có thể có thời hạn sử dụng lâu hơn nhiều so với ngày in trên bao bì.

Nhưng không phải ai cũng biết điều này, vì vậy các trung tâm kiểm soát chất độc thỉnh thoảng nhận được cuộc gọi từ những người đang lo lắng vì họ vô tình uống thuốc hết hạn, Lee Cantrell, giám đốc phụ trách khu vực San Diego của Hệ thống Kiểm soát Chất độc California (CPCS), cho biết.

“Lần cuối cùng tôi kiểm tra, tôi không tìm thấy bất kỳ tài liệu nào đã qua bình duyệt đề cập tác hại của thuốc hết hạn đối với con người”, Cantrell nói. “Mặc dù hiệu quả của thuốc có thể giảm đi theo thời gian, nhưng có rất ít nghiên cứu về vấn đề này.”

Vài năm trước, Cantrell có cơ hội hiếm hoi để kiểm tra một số loại thuốc cũ – bao gồm thuốc kháng histamin, thuốc giảm đau và thuốc giảm cân – được tìm thấy trong một hiệu thuốc. “Chúng tôi thấy rằng những loại thuốc đó, một số sản xuất cách đây ít nhất 40 năm, vẫn giữ được hiệu lực đầy đủ (full potency)”, Cantrell nói. Nghiên cứu này được công bố trên tạp chí JAMA Internal Medicine vào năm 2012.

Cantrell công bố một nghiên cứu khác vào năm 2017 cho thấy EpiPens – thuốc tiêm đắt tiền được dùng để điều trị các phản ứng dị ứng đe dọa đến tính mạng – vẫn còn 84% hiệu lực sau hơn bốn năm kể từ ngày hết hạn. Do đó, trong trường hợp khẩn cấp, việc sử dụng EpiPens đã hết hạn sẽ tốt hơn là không có biện pháp can thiệp gì.

Theo quan điểm của Cantrell, chỉ các công ty dược phẩm mới có đủ điều kiện và tài chính để thực hiện những nghiên cứu dài hạn về hiệu quả của thuốc. “Nhưng họ hoàn toàn không có động cơ thúc đẩy để làm điều này”, Cantrell nhận định.

Tuy nhiên, Chính phủ liên bang Mỹ có động lực tài chính để nghiên cứu thời hạn sử dụng của thuốc. Mỹ duy trì một kho dự trữ các loại thuốc có thể cần thiết trong trường hợp khẩn cấp như tấn công khủng bố hoặc bùng phát dịch bệnh. Năm 1986, FDA và Bộ Quốc phòng Mỹ bắt đầu Chương trình Gia hạn Thời hạn sử dụng (SLEP) để tiết kiệm chi phí thay thế thuốc đã hết hạn trong kho dự trữ này.

Một nghiên cứu nằm trong chương trình SLEP vào năm 2006 đã thử nghiệm 122 loại thuốc khác nhau được bảo quản trong điều kiện lý tưởng. Kết quả là ngày hết hạn của phần lớn các loại thuốc trong kho dự trữ đều có thể kéo dài thêm trung bình khoảng bốn năm. “Trong năm 2016, chương trình SLEP đã giúp Mỹ tiết kiệm 2,1 tỷ USD”, theo Bộ Quốc phòng Mỹ.

Mặc dù vậy, FDA vẫn cảnh báo người tiêu dùng không nên dùng thuốc đã hết hạn sử dụng. “Một số loại thuốc hết hạn có nguy cơ phát triển vi khuẩn. Các kháng sinh hiệu lực thấp khi để quá lâu có thể thất bại trong việc điều trị nhiễm trùng. Điều này sẽ dẫn đến bệnh tiến triển nghiêm trọng hơn và tình trạng kháng kháng sinh”, FDA viết trên trang web của cơ quan này. Những câu hỏi liên quan đến hạn sử dụng của một số loại thuốc tốt nhất nên được trả lời bởi các bác sĩ và dược sĩ có uy tín.

FDA cũng khuyến khích người dân Mỹ mang thuốc họ chưa sử dụng và đã hết hạn nộp lại cho Cơ quan Phòng chống ma túy Mỹ (DEA) vào Ngày Thu hồi Thuốc kê đơn Quốc gia (National Prescription Drug Take-Back Day) – năm nay dự kiến tổ chức vào ngày 25/4. Nhà Trắng cho biết, vào năm 2018, sự kiện này đã thu hồi được gần 1,7 triệu kg thuốc kê đơn chưa sử dụng và đã hết hạn.

Nguồn:

https://www.livescience.com/65052-why-do-medicines-have-expiration-dates.html