Tiếc thương giáo sư Hoàng Tụy

GS Hoàng Tụy tại buổi lễ mừng sinh nhật lần thứ 90 tại Viện Toán học (Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam), ngày 14/12/2017. Ảnh: Thanh Nhàn.

GS Hoàng Tụy đã qua đời ngày 14/7/2019 tại Hà Nội, để lại niềm tiếc thương sâu sắc không chỉ từ bạn bè, đồng nghiệp, người thân thiết, mà cả đông đảo công chúng, những người yêu quý và kính trọng một tài năng lớn, một tấm gương về nhân cách, đạo đức người trí thức.

Ra đi ở tuổi 92, GS Hoàng Tụy đã trải qua một cuộc đời đầy ắp những vinh quang và thăng trầm. Là một trong những người tiên phong xây dựng ngành Toán học Việt Nam, nhưng tên tuổi ông mang ý nghĩa lớn hơn ở tầm quốc tế. Cái tên Hoàng Tụy không chỉ xuất hiện cùng hàng trăm công trình công bố quốc tế, mà đặc biệt gắn liền với Tối ưu toàn cục, lĩnh vực toán học ông đã tự mình dựng nên những nền móng quan trọng khởi đầu. Phương pháp “lát cắt Tụy” đã đưa ông vào hàng ngũ những nhà toán học có cống hiến cho toán học thế giới ở tầm tư tưởng, những con người tự khai phá ra lối đi độc đáo riêng mang tên mình – có thể coi Hoàng Tụy là người Việt Nam đầu tiên đạt được vinh dự này, và càng hi hữu hơn khi quá trình trưởng thành của ông phần lớn không qua trường lớp, chủ yếu tự học mà nên.

Thành tựu đặc biệt ấy đã mang lại vinh quang không riêng cho cá nhân ông, nó cho thấy Việt Nam từ một xứ thuộc địa nghèo đói, trải qua vô vàn khó khăn của chiến tranh, vẫn hun đúc, nuôi dưỡng nên những tài năng dám khát vọng vươn lên chinh phục đỉnh cao học thuật của nhân loại.

Tuy nhiên, cho đến tận cuối đời điều khiến GS Hoàng Tụy canh cánh bận tâm không phải là những vinh quang quá khứ, mà là vận mệnh của đất nước. Trọn vẹn cuộc đời ông dành một tấm lòng thiết tha, với nhiều nỗ lực miệt mài đấu tranh vì sự phát triển tiến bộ của cộng đồng xã hội, đặc biệt là lĩnh vực cải cách giáo dục, vấn đề sẽ định đoạt tương lai của thế hệ trẻ.

Tầm nhìn của GS Hoàng Tụy luôn là sự gắn kết khăng khít giữa trái tim nóng của một nhà yêu nước đầy lý tưởng không biết thỏa hiệp, với sự uyên bác, lý trí tỉnh táo, khách quan của một nhà khoa học. Từ những năm trước thời kỳ Đổi mới, khi tư duy kế hoạch hóa tập trung quan liêu còn thống trị, ông đã thẳng thắn phê phán, góp ý về những bất cập của mô hình hợp tác xã khi được Tổng bí thư Lê Duẩn hỏi ý kiến. Hay cho đến nay, những ý kiến thẳng thắn và đầy trí tuệ của ông trong rất nhiều bài viết từ cách đây hàng thập kỷ vẫn còn nguyên giá trị sâu sắc và ý nghĩa thời sự.

Với tất cả những thành quả mà GS.Hoàng Tụy đã cống hiến, Nhà nước cùng giới khoa học trong nước và quốc tế đã dành cho ông nhiều sự ghi nhận cùng những giải thưởng danh giá: tiến sĩ danh dự Trường ĐH Linköping, Thụy Điển (1995), Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I (1996), Giải thưởng Phan Châu Trinh (2010), Giải thưởng Constantin Carathéodory (2011). Đó là những danh hiệu xứng đáng cho một con người suốt đời theo đuổi sự nghiệp khoa học và phụng sự lợi ích cộng đồng, không màng đến những cương vị quyền lực - hai cương vị được biết đến nhiều nhất của GS Hoàng Tụy là Viện trưởng Viện Toán học Việt Nam (1980-1989) và Chủ tịch Hội đồng Viện Nghiên cứu Phát triển IDS (2007).

Trái tim nóng của một người yêu nước, trí tuệ vừa uyên thâm vừa giản dị của một nhà khoa học lớn, nhân cách mẫu mực, khiêm nhường của một sỹ phu, và tựu chung lại một nhân chứng đặc biệt của lịch sử. Một con người hội tụ tất cả những phẩm chất hi hữu như thế sống cùng thời với chúng ta đã ra đi.