Hiện nay, trong bốn nhóm của cytokine, số lượng Interleukin-3 (IL-3) và Interleukin-11 (IL-11) đang bị hạn chế bởi chi phí đắt đỏ của các loại protein dược phẩm. Việc nghiên cứu sản xuất cytokine trong nước cho phép chúng được ứng dụng rộng rãi.

Tế bào máu được tạo thành nhờ quá trình tăng sinh biệt hóa của tế bào gốc tạo máu tại tủy xương theo cơ chế điều hòa phức tạp với sự tham gia của tế bào gốc, vi môi trường và các yếu tố kích thích tạo máu - còn được gọi là cytokine. Trong 4 nhóm của cytokine, interleukin đóng vai trò liên kết với thụ thể đặc hiệu điều khiển hoạt động của tế bào như tăng sinh, biệt hóa, phân chia và chết.


IL-11 đông khô và hoàn nguyêntrong các ống nhựa polypropylene và ống thủy tinh. Ảnh: Trương Nam Hải.

Trong đó, IL-3 có tác dụng biệt hóa và kích thích sự tăng sinh các tế bào tiền tủy thành hồng cầu và bạch cầu. IL-11 giúp kích thích sự biệt hóa các tế bào gốc tạo máu, tế bào tiền mẫu tiểu cầu, đồng thời kích thích chúng thành thục để sản xuất tiểu cầu. Là một trong những yếu tố tạo máu nên IL-11 được dùng làm dược phẩm điều trị cac bệnh liên quan đén hệ tạo máu. Hiện, sinh phẩm này đang được bán với giá khoảng 353USD/liều, tương đương từ 70-150 triệu đồng cho mỗi giai đoạn điều trị từ 10 đến 21 ngày.


Với mong muốn đưa cytokine phổ biến hơn nữa trong điều trị tại Việt Nam và giảm giá thành của các protein dược phẩm, GS-TS Trương Nam Hải làm chủ nhiệm, kết hợp với các nhóm nghiên cứu của Trường Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec, Viện Kiểm định Quốc gia Vắc xin và Sinh phẩm Y tế đã triển khai đề tài “Nghiên cứu sản xuất Interleukin-3 và Interleukin-11 tái tổ hợp chất lượng cao dùng trong y học (điều trị)”. Đây được xem là bước tiến quan trọng giúp giảm chi phí điều trị và ứng dụng rộng rãi trong điều trị. Nghiên cứu được thực hiện từ 6/2012 đến 6/2016.

Đề tài đã tạo ra được 2 bộ chủng giống gốc và chủng sản xuất protein IL-3 và IL-11. Đáng chú ý, là chúng E.coli JM109 biểu hiện IL-3 ở dạng không tan, chủng E.coli Rosetta 2 biểu hiện IL-11 dung hợp với SUMO ở trạng thái tan.

Nhóm nghiên cứu cũng xây dựng được quy trình kiểm tra và đánh giá độ an toàn, hoạt tính sinh học cho sản phẩm IL-11. Về cơ bản, IL-11 an toàn trên mô hình thử nghiệm và có tác dụng tăng sinh cho tế bào (4,17.105 IU/mg) và tế bào gốc tạo máu. Những kiểm định tiêu chuẩn cơ sở cũng cho thấy sản phẩm IL-11 đạt yêu cầu.

Thành công trong việc sản xuất các loại cytokine tái tổ hợp sẽ cho phép sản phẩm này được ứng dụng rộng rãi và giá thành rẻ hơn ở Việt Nam.