Mỗi khi giới công nghệ “trình làng” ứng dụng mới - đặc biệt là các ứng dụng hỗ trợ chia sẻ thông tin, ghi âm, ghi hình - những lo ngại về vấn đề vi phạm bản quyền lại bị đẩy lên cao do hệ thống luật pháp chưa thể thích ứng ngay với những thay đổi về công nghệ này.

Nhà cung ứng dịch vụ có vô can?

Livestream đầu tiên được sử dụng với tên gọi Upstream - công nghệ giúp lính Mỹ ở nước ngoài nói chuyện trực tiếp với người thân. Đây là một hình thức cải biến từ webcam hay video call, nhằm truyền trực tiếp hình ảnh đến người đối thoại. Không dùng điện thoại, máy tính bảng, giờ đây người dùng có thể livestream trực tiếp từ laptop, PC. Các ứng dụng livestream đi đầu là Meerkat, Perescope - được phát triển bởi Twitter, sau đó là Facebook Live và Youtube Connect.

Không thể phủ nhận livestream đã định hình một thói quen mới của người dùng mạng là chia sẻ ngay các sự kiện xung quanh mình; nhưng nó cũng tạo điều kiện cho hành vi xâm phạm bản quyền mới và ngày càng phổ biến.

Rojecta - trang web do Công ty Puerto 80 (Tây Ban Nha) điều hành - cho phép người dùng đăng tải các liên kết miễn phí dẫn tới video phát sóng trực tiếp các trận đấu bóng đá được cung cấp bởi bên thứ ba mà không được phép. Năm 2014, Liên đoàn Bóng đá Pháp - đơn vị có bản quyền phát sóng các sự kiện bóng đá Pháp - đã đệ đơn khiếu nại Puerto 80 lên tòa án nước này. Phản bác lại, Puerto 80 lập luận rằng họ là nhà cung cấp dịch vụ lưu trữ trực tuyến, tức là bên thứ ba, do đó không phải chịu trách nhiệm về nội dung tạo ra bởi người dùng của mình.

Tòa án Pháp nhận định rằng website này hoàn toàn có thể kiểm soát nội dung, đồng thời đã trực tiếp tạo điều kiện cho việc tạo ra các liên kết chứa nội dung vi phạm từ người dùng, bên cạnh đó còn sắp xếp, tổ chức và lưu trữ lại một cách hợp lý và có chủ đích. Dựa theo Luật Dân sự Pháp, có sự áp dụng từ Chỉ thị Thương mại điện tử EU, các đơn vị cung cấp dịch vụ sẽ mất đi vị trí vô can của mình, bởi họ có sự nhận thức và kiểm soát đối với nội dung vi phạm đó. Kết quả, tòa án Pháp ra lệnh cho Puerto 80 xóa bỏ toàn bộ nội dung và liên kết tới các trận bóng đá, bồi thường cho Liên đoàn Bóng đá Pháp 100.000 euro.

Công nghệ càng phát triển, vấn đề vi phạm bản quyền càng trở nên phức tạp. Ảnh: Trbimg

Tại Mỹ, cách ứng xử của tòa án hoàn toàn khác. Tháng 4/2015, 2 kênh truyền hình HBO và Showtime yêu cầu gỡ toàn bộ video đã phát trực tiếp trận quyền Anh lịch sử giữa Floyd Mayweather và Manny Pacquiao trên ứng dụng livestream Meerkat và Periscope (Twitter) do vi phạm bản quyền và ảnh hưởng đến doanh thu từ phí truyền hình. Tòa án tại Mỹ cho rằng đơn vị cung cấp ứng dụng đóng vai trò bên thứ ba, nền tảng họ cung cấp không nhằm mục đích chính là đăng tải nội dung vi phạm.

Để hạn chế các vấn đề pháp lý có thể nảy sinh do mục đích của người sử dụng và để tuyên bố mình vô can, các nhà phát triển ứng dụng đang tích cực đưa ra chính sách về bản quyền đối với người dùng. Chẳng hạn, công nghệ mới do mạng xã hội Facebook và kênh truyền hình Foxtel cùng nghiên cứu có thể nhận ra các luồng vi phạm bản quyền tự động và tắt nó ngay khi được bắt đầu. Phần mềm ngăn chặn phát sóng bất hợp pháp (SPP) của Cisco giúp định vị nội dung bất hợp pháp trên Internet mở cũng như mạng lưới xâm phạm khép kín.

Trách nhiệm của người sử dụng

Trên thế giới, các đơn vị tổ chức sự kiện giải trí đều trang bị “vũ khí” đối phó với hành vi quay lén, livestream mà chưa được phép. Trên vé vào cửa, họ thông báo sẽ mời khán giả ra ngoài nếu có bất cứ hành vi phát trực tiếp trái phép nào, cấm quay phim, chụp ảnh trong khu vực biểu diễn, trình chiếu. Mặt sau một tấm vé của Giải bóng bầu dục quốc gia Mỹ ghi: “Người giữ vé không được phép truyền tải hoặc trợ giúp truyền tải bất kỳ hình ảnh, video hay tài liệu nào khác trong bất kỳ phương tiện truyền thông nào về toàn bộ hay một phần của trận đấu”.

Tại Việt Nam, việc công bố, sản xuất và phân phối cuộc biểu diễn đã được định hình, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng mà không được phép của người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, tổ chức phát sóng là hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ theo quy định tại điều 35 Luật Sở hữu trí tuệ.

Do vậy, việc livestream các buổi biểu diễn, bộ phim chiếu rạp mà không có sự cho phép của chủ sở hữu là hành vi vi phạm pháp luật. Và trước khi xem xét bên cung cấp nền tảng có đang tạo điều kiện cho hành vi xâm phạm bản quyền hay không, người sử dụng có hành vi này chắc chắn đang xâm phạm bản quyền.

Việc hạn chế hành vi này đòi hỏi sự hợp tác của nhiều bên như chủ sở hữu, các cơ quan thực thi pháp luật và cả các nhà phát triển nền tảng, cung cấp ứng dụng.