Nấm đe dọa sức khỏe bệnh nhân Covid-19 nhập viện

Ở các đơn vị chăm sóc đặc biệt thường xuất hiệu các bệnh nhiễm trùng thứ phát nguy hiểm, và các bác sĩ đang lên tiếng cảnh báo về một vi sinh vật đe dọa bệnh nhân Covid-19: một loại nấm phổ biến được gọi là Aspergillus.

Các bằng chứng mới cho thấy việc nhiễm SARS-CoV-2 - và có thể là cả việc sử dụng các loại thuốc điều trị - làm cho bệnh nhân Covid-19 đặc biệt dễ bị nhiễm Aspergillus. Mối đe dọa này cũng từng xuất hiện trong đại dịch cúm năm 2009, và giới nghiên cứu đang kêu gọi các bệnh viện giám sát nấm cẩn thận hơn đối với những bệnh nhân Covid-19 nặng nhất, và điều trị thêm bằng thuốc chống nấm.

George Thompson, bác sĩ bệnh truyền nhiễm tại Đại học California, Davis, cho biết: “Aspergillus phổ biến khắp nơi - không thể tránh khỏi nó”. Aspergillus tạo ra các bào tử có thể bay lơ lửng trong không khí và “chúng ta hít thở hàng trăm đến hàng nghìn hoặc nhiều hơn các bào tử này mỗi ngày”.

Những bào tử Aspergillus thường không gây hại cho chúng ta. Nhiễm trùng Aspergillus thường được coi chỉ là mối đe dọa đối với những bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch, chẳng hạn như những người đang điều trị ung thư hoặc cấy ghép tủy xương. Nhưng vào năm 2009, các bác sĩ đã chứng kiến ​​sự gia tăng đột biến số ca nhiễm nấm ở những người khỏe mạnh. Họ đều có điểm chung là từng nhiễm virus H1N1 gây đại dịch năm 2009.

Các nhà khoa học vẫn chưa hoàn toàn hiểu lý do, nhưng nhiễm cúm dường như làm cho loại nấm này dễ gây tử vong hơn ở những người có hệ thống miễn dịch vốn bình thường. Trong một nghiên cứu năm 2016 trên 57 trường hợp nhiễm Aspergillus ở bệnh nhân cúm được báo cáo kể từ năm 1963, Nancy Crum-Cianflone, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Bệnh viện Scripps Mercy, phát hiện khoảng một nửa số bệnh nhân nhiễm cùng lúc 2 bệnh này đã tử vong.

Bây giờ, tình trạng tương tự có thể đang xảy ra với Covid-19. Theo Crum-Cianflone, cũng giống như H1N1, SARS-CoV-2 là một virus đặc biệt nguy hiểm và bệnh nhân Covid-19 có thể dễ bị tổn thương trước các mối đe dọa kép.

Dữ liệu về nhiễm trùng Aspergillus ở bệnh nhân Covid-19 vẫn còn ít, nhưng các báo cáo trường hợp chỉ ra xu hướng đáng lo ngại. Một nghiên cứu từ Đức cho thấy 1/4 số bệnh nhân Covid-19 nặng cũng bị nhiễm Aspergillus. Một nghiên cứu khác phát hiện 1/3 số bệnh nhân Covid-19 sử dụng máy thở nhiễm Aspergillus.

Không có gì lạ khi bệnh nhân Covid-19 bị nhiễm các vi khuẩn có hại khác. Nhưng Aspergillus có thể là mối đe dọa chết người nhất trong số đó, Adilia Warris, nhà nghiên cứu nấm học y tế tại Đại học Exeter, nói. Warris dẫn ra một nghiên cứu gần đây trên 186 bệnh nhân Covid-19 từ khắp nơi trên thế giới mắc Aspergillus phát hiện hơn 50% trong số họ đã chết, và khoảng 1/3 số ca tử vong đó liên quan đến nhiễm trùng Aspergillus.

Thompson ước tính, khoảng từ 2% đến 10% bệnh nhân Covid-19 trở bệnh nặng tại bệnh viện của ông cũng bị nhiễm trùng Aspergillus. "Đó là thiểu số", Thompson nói, "nhưng các biến chứng của nhiễm trùng thứ cấp nói chung là khá đáng kể".

Các bác sĩ cho rằng, sở dĩ nhiễm Covid-19 có thể là một yếu tố tăng nguy cơ nhiễm trùng Aspergillus là bởi, trong khi làm các bộ phận của hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức, Covid-19 đồng thời làm suy giảm một số tế bào miễn dịch. Ngoài ra, theo Thompson, tổn thương nghiêm trọng đối với các tế bào lót phổi ở bệnh nhân Covid cũng làm suy giảm khả năng loại bỏ các mầm bệnh đường hô hấp như Aspergillus.

Một nguyên nhân nữa nằm ở cách các bác sĩ điều trị Covid-19. Dexamethasone steroid, được chứng minh là làm dịu phản ứng miễn dịch và nhờ đó cải thiện tỷ lệ sống sót ở những ca Covid-19 nặng (nhiều trường hợp bệnh nhân Covid-19 gặp các triệu chứng nguy hiểm do hệ thống miễn dịch phản ứng quá mức). Nhưng theo Crum-Cianflone, ức chế miễn dịch là con dao hai lưỡi vì nó mở ra cánh cửa cho các bệnh nhiễm trùng khác. Một nghiên cứu quan sát gần đây trên bốn bệnh nhân Covid-19 bị nhiễm Aspergillus ghi nhận, ba người trong số họ đã nhận liều steroid cao hơn mức khuyến cáo - tất cả đều tử vong.

Nếu xác định được các ca nhiễm trùng Aspergillus, có thể điều trị chúng bằng các loại thuốc chống nấm có sẵn. Nhưng vì nấm có thể gây ra các triệu chứng không đặc hiệu như ho và khó thở, vốn phổ biến ở bệnh nhân Covid-19, nên các bác sĩ không phải lúc nào cũng dễ xác định các ca nhiễm nấm. Nội soi phế quản, luồn một ống từ mũi hoặc miệng vào phổi, là cách tốt nhất lấy mẫu phổi để xét nghiệm nhiễm nấm. Tuy nhiên, quy trình này thường không được thực hiện trên bệnh nhân Covid-19 vì sợ lây lan các phần tử virus. Và ngay cả khi xét nghiệm dương tính cũng không có nghĩa là nấm đang gây hại cho bệnh nhân; Aspergillus cũng có thể hiện diện trong phổi như ký sinh vô hại.

Như một biện pháp phòng ngừa, Crum-Cianflone ​​đã bắt đầu cho bệnh nhân Covid nặng dùng thuốc kháng nấm sau tuần thứ ba nhập viện, ngay cả khi họ chưa có kết quả xét nghiệm dương tính với Aspergillus. Nhưng chiến lược đó cũng có rủi ro. Warris lưu ý: Việc lạm dụng các hợp chất này có thể dẫn đến các chủng Aspergillus kháng thuốc trở nên phổ biến hơn.

Gần đây, trên tạp chí The Lancet, một nhóm các bác sĩ và nhà vi khuẩn họcđã đưa ra các khuyến nghị chẩn đoán nhiễm trùng Aspergillus ở bệnh nhân Covid-19, bao gồm chụp cắt lớp vi tính phổi và lấy mẫu phổi định kỳ để xét nghiệm; với hy vọng rằng các hướng dẫn này sẽ giúp các bác sĩ Covid-19 nhận biết, liệu họ đang chiến đấu với một hay hai mầm bệnh chết người.