Mỹ lần đầu thả muỗi biến đổi gen

Oxitec, công ty có trụ sở tại Abingdon, Vương quốc Anh, chuyên phát triển muỗi biến đổi gen và trước đây đã thử nghiệm thực địa các loài côn trùng này ở Brazil, Panama, Quần đảo Cayman và Malaysia.

Nhưng cho đến nay, do một loạt các quyết định pháp lý và sự phản đối từ cư dân Florida, muỗi biến đổi gen chưa được được thử nghiệm ở Mỹ. Đây là phương pháp mới để ngăn chặn các quần thể muỗi Aedes aegypti hoang dã, có thể mang các bệnh như Zika, sốt xuất huyết, chikungunya và sốt vàng da, mà không dùng đến thuốc diệt côn trùng.

Tuần này, Oxitec bắt đầu thử nghiệm thả muỗi biến đổi gen ở Florida Keys - dù vẫn gặp phải sự phản đối của một số người dân địa phương. Anthony James, nhà sinh học phân tử tập trung vào muỗi biến đổi sinh học tại Đại học California, Irvine, bình luận: “Khi một cái gì đó mới và mang tính cách mạng xuất hiện, phản ứng ngay lập tức của rất nhiều người là tỏ ra thận trọng. Vì vậy, việc Oxitec có thể tiến hành thử nghiệm tại Mỹ là một bước tiến lớn.”

Aedes aegypti chiếm khoảng 4% dân số muỗi ở Keys - một chuỗi các đảo ngoài khơi cực nam của Florida - là nguyên nhân gây ra tất cả các bệnh do muỗi truyền sang người trong khu vực, theo Cục Kiểm soát Muỗi Florida Keys (FKMCD), cơ quan đang hợp tác chặt chẽ với Oxitec trong dự án.

Các nhà nghiên cứu và kỹ thuật viên làm việc trong dự án sẽ thả muỗi Aedes aegypti đực đã được biến đổi sinh học (muỗi Aedes aegypti đực không cắn người) để giao phối với quần thể muỗi cái hoang dã (muỗi cái cắn con mồi và là tác nhân truyền bệnh). Những con muỗi đực đã được biến đổi gen để mang và truyền một gen sẽ giết chết tất cả muỗi cái mới sinh ngay từ giai đoạn ấu trùng ban đầu. Con đực mới sinh thì không chết nhưng sẽ trở thành vật mang gen biến đổi và tiếp tục truyền nó cho các thế hệ sau. Mục tiêu là muỗi cái mới sinh sẽ bị chết ngày càng nhiều, và quần thể Aedes aegypti sẽ suy giảm dần.

Năm 2010, FKMCD đã có kế hoạch hợp tác với Oxitec thử nghiệm phương pháp muỗi biến đổi gen ở Keys, bởi vì dịch bệnh do muỗi, bao gồm sốt xuất huyết và Zika, đã và vẫn đang tiếp tục gia tăng ở Florida.

Từ cuối tháng 4/2021, dự án bắt đầu đặt các hộp chứa trứng muỗi biến đổi gen ở ba khu vực kín đáo, có rào chắn và không tiết lộ vị trí chính xác của những nơi này để phòng ngừa việc phá hoại thử nghiệm.

Những con muỗi đực đầu tiên dự kiến sẽ xuất hiện trong vòng hai tuần đầu của tháng Năm. Khoảng 12.000 con muỗi đực sẽ xuất hiện từ hộp mỗi tuần trong 12 tuần tới. Theo Oxitec, trong giai đoạn thứ hai vào cuối năm nay, nhằm thu thập nhiều dữ liệu hơn nữa, thử nghiệm sẽ thả gần 20 triệu con muỗi trong khoảng thời gian khoảng 16 tuần.

Muỗi biến đổi gen là một giải pháp thay thế thuốc diệt côn trùng. Việc dùng thuốc đã dẫn đến sự phát triển của loài muỗi có khả năng kháng thuốc diệt côn trùng.

Andrea Leal, giám đốc điều hành FKMCD, cho biết trong một cuộc họp báo vào tuần trước: “Thật không may, chúng tôi không còn nhiều giải pháp do tình trạng kháng thuốc. Đó là một trong những lý do tại sao chúng tôi đang tìm đến công cụ cải tiến mới này để kiểm soát loài muỗi”.

Các nhà nghiên cứu sẽ sử dụng các thiết bị bẫy muỗi để đo lường quãng đường di chuyển của muỗi đực biến đổi gen, chúng sống được bao lâu, hiệu quả của chúng trong việc hạn chế quần thể muỗi cái, và liệu tất cả muỗi cái mới sinh mang gen này có thực sự chết hay không. Muỗi Oxitec cũng mang gen khiến chúng phát sáng khi tiếp xúc với một màu ánh sáng cụ thể, giúp nhận dạng dễ dàng hơn.

Oxitec có kế hoạch trình bày kết quả với Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), cơ quan đã bật đèn xanh cho cuộc thử nghiệm. Dữ liệu này sẽ giúp EPA xác định liệu Oxitec có thể triển khai muỗi biến đổi gen rộng rãi hơn ở Mỹ không.

Một số cư dân ở Keys phản đối gay gắt, đe dọa phá hoại thử nghiệm bằng cách phun thuốc diệt côn trùng gần các điểm thả, vì họ lo bị muỗi biến đổi gen đốt, hoặc côn trùng biến đổi gen sẽ phá vỡ hệ sinh thái Florida.

Natalie Kofler, giảng viên tại Trường Y Harvard ở Cambridge, Massachusetts, người đã theo dõi dự án trong nhiều năm, cho biết, lo ngại chủ yếu xuất phát từ sự dè dặt trước một công nghệ mới. Oxitec đã và đang nỗ lực trả lời các băn khoăn của cộng đồng. Chẳng hạn, họ giải thích, muỗi cái bị truyền gen rất khó có khả năng tồn tại để cắn người. Nhưng nhiều người dân không tin vào những gì họ được nghe vì nó xuất phát từ một công ty, Kofler nói.

Kofler hy vọng thử nghiệm sẽ tạo ra đủ dữ liệu để đánh giá tác động của muỗi biến đổi gen, bao gồm cả tác động với các loài khác trong khu vực. Và việc dự án được thực hiện một cách minh bạch sẽ khiến cộng đồng cư dân cảm thấy yên tâm hơn về phương pháp mới.