Khoa học Mỹ không còn dẫn đầu thế giới

“Mỹ không còn khả năng lãnh đạo toàn diện [khoa học và kỹ thuật], vậy mục tiêu của chúng ta nên là gì?” Hội đồng Khoa học Quốc gia Mỹ (NSB), cơ quan chủ quản của NSF, đặt câu hỏi trong bản đánh giá hai năm một lần của mình về nghiên cứu toàn cầu, công bố tuần trước. Bản đánh giá đồ sộ của NSF gồm 9 phần, đã được NSF đăng tóm tắt thành một báo cáo The State of U.S. Science and Engineering 2022.

NSB gợi ý câu trả lời bằng cách nêu bật một số yếu tố cần thiết để duy trì môi trường nghiên cứu lành mạnh của Mỹ, đó là: phải duy trì sự xuất sắc trong nghiên cứu cơ bản; thúc đẩy sự đa dạng về chủng tộc, giới tính và địa lý của lực lượng khoa học; và hỗ trợ giáo dục khoa học và toán trước đại học chất lượng cao.

Julia Phillips, nhà vật lý ứng dụng, chủ tịch ủy ban giám sát bản đánh giáChỉ số Khoa học và Kỹ thuật của NSB, cho rằng không dễ để đạt được những mục tiêu đó. Bà đã trò chuyện với trang tin ScienceInsider về những trở ngại do tình hình ngân sách không chắc chắn và cuộc tranh cãi về cách bảo vệ nền nghiên cứu khỏi ảnh hưởng của nước ngoài.

“Sẽ là đỉnh cao của sự kiêu ngạo nếu nghĩ rằng Mỹ dẫn đầu trong mọi thứ,” Phillips nói. “Vì vậy, tôi nghĩ điều quan trọng nhất là Mỹ phải quyết định lĩnh vực nào mình cần dẫn đầu.”

Theo Phillips, ưu tiên hàng đầu là duy trì sự hỗ trợ tài chính của chính phủ liên bang cho khoa học cơ bản. “Nếu chúng ta dẫn đầu trong lĩnh vực nghiên cứu cơ bản, thì chúng ta vẫn đang ở một vị trí thực sự tốt.” Nhưng "hành động của chính phủ trong những thập kỷ qua không cho tôi nhiều lý do để hy vọng."

“Mỹ sẵn sàng chi bao nhiêu cho [nghiên cứu cơ bản]?” Phillips đặt câu hỏi. "Ngay bây giờ ngân sách này là một phần thực sự nhỏ trong GDP và có thể tăng được. Tôi đánh giá cao Quốc hội đã luôn hào phóng hơn so với những gì tổng thống yêu cầu. Nhưng tôi không thấy bằng chứng nào cho thấy Quốc hội sẽ tăng đáng kể tỷ trọng đầu tư cho nghiên cứu cơ bản."

Các thành viên của Quốc hội và các cơ quan an ninh liên bang đã cáo buộc Trung Quốc xây dựng năng lực nghiên cứu của mình bằng cách lôi kéo các nhà khoa học ở Mỹ chia sẻ khám phá của họ. Một số người đã đổ lỗi cho các nhà quản lý trường đại học Mỹ về việc thực thi lỏng lẻo các quy tắc yêu cầu các nhà nghiên cứu tiết lộ nguồn tài trợ nước ngoài, và đang kêu gọi giám sát chặt chẽ hơn. Trong khi đó, các trường đại học phản đối, nói rằng các quan chức thực thi pháp luật thường giấu thông tin về các mối đe dọa tiềm ẩn trong trường của họ, và Sáng kiến Trung Quốc 3 năm tuổi của chính phủ đã phân biệt chủng tộc không công bằng đối với các nhà nghiên cứu gốc Trung Quốc.

Những xích mích này không có lợi cho nền khoa học, theo Phillips, và một số người đưa ra những cáo buộc phân biệt chủng tộc không hoàn toàn hiểu mức độ nghiêm trọng của vấn đề bảo mật nghiên cứu. “Tôi biết rất rõ giám đốc phản gián ở Sandia. Và thỉnh thoảng, anh ấy đến thăm tôi và nói, ‘bạn đang thuê postdoc này, và có một số điều về phả hệ của họ khiến chúng ta phải lo lắng'.

“Nhưng để các cơ quan an ninh có thể nói với bạn điều đó, bạn phải có một mức độ tin cậy nhất định,” Phillips nói thêm. “Và một số người chỉ trích Sáng kiến Trung Quốc giấu thông tin là những người chưa nhận được sự tin tưởng của các cá nhân trong cộng đồng tình báo.”

Bản Chỉ số mới nhất nêu bật sự bất bình đẳng nghiêm trọng - và dai dẳng - trong giáo dục tiểu học và trung học cơ sở, chẳng hạn như học sinh da màu đạt điểm thấp hơn học sinh da trắng và châu Á trong các bài kiểm tra, và học sinh da màu thường được dạy bởi giáo viên toán và khoa học thiếu kinh nghiệm. Những sự chênh lệch đó cho thấy NSF cần tiếp tục hỗ trợ các nỗ lực cải thiện giảng dạy khoa học, Phillips nói. Tuy nhiên chính phủ liên bang ít có khả năng can thiệp vào các bậc học trước đại học. Các quyết định chủ yếu nằm ở cấp địa phương và cấp tiểu bang, theo Phillips.

Phần lớn tài trợ của NSF là dành cho một số ít các tổ chức dọc theo bờ Đông và bờ Tây của Mỹ. Nhưng ngay cả khi NSF tìm cách tài trợ đồng đều hơn, cơ quan này vẫn gặp khó khăn với việc đo lường hiệu quả đầu tư. “Nếu bạn định đổ tiền vào một vấn đề, thì cần phải biết tác động của nó là gì," Phillips nói.

“Một trong các cách là xem hoạt động cấp bằng sáng chế đã thay đổi như thế nào ở các vùng khác nhau của đất nước, và bao nhiêu bằng trong số đó có thể truy ngược lại về một trung tâm đổi mới?" Phillips gợi ý. Một chỉ số khác có thể là số việc làm khoa học và kỹ thuật đã tăng lên như thế nào, hoặc dòng chảy nhân sự giữa giới học thuật và khu vực tư nhân trong một khu vực cụ thể được đầu tư.