Brussels đề xuất gắn nhãn “xanh” cho hạt nhân và khí đốt tự nhiên

Brussels muốn công nhận năng lượng hạt nhân và khí đốt tự nhiên là hoạt động đầu tư “xanh” – đây là một phần trong hệ thống phân loại năng lượng mang tính bước ngoặt của Liên minh châu Âu (EU), nhằm giúp các thị trường tài chính quyết định xem đâu là đầu tư bền vững. Trong số các kế hoạch được chờ đợi từ lâu, Ủy ban Châu Âu vừa mở đường cho đầu tư vào các nhà máy điện hạt nhân mới trong ít nhất hai thập kỷ tới và khí đốt tự nhiên trong ít nhất một thập kỷ, theo một hệ thống có gắn nhãn xanh (green labelling system) có tên là “phân loại tài chính bền vững” (taxonomy for sustainable finance). Hệ thống gắn nhãn, sẽ gồm các ngành tạo ra khoảng 80% tổng lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính ở EU, đây cũng là nỗ lực đầu tiên của một cơ quan pháp quy tầm cỡ toàn cầu, nhắm vào các hoạt động kinh tế thực sự bền vững, đồng thời loại bỏ những hành vi “tấy xanh" (greenwashing) trong lĩnh vực tài chính.

Theo những gì Financial Times ghi nhận từ dự thảo của một văn bản pháp lý, EU nên gắn nhãn “xanh” cho các nguồn năng lượng hiện đang gây tranh cãi như năng lượng hạt nhân và khí tự nhiên trong một số trường hợp nhất định. Quyết định này được đưa ra sau khi một nhóm các quốc gia lên tiếng ủng hộ hạt nhân, dẫn đầu là Pháp và các chính phủ ủng hộ khí đốt ở Nam và Đông Âu, yêu cầu hệ thống phân loại không nên trừng phạt các nguồn năng lượng cung cấp phần lớn sản lượng điện của họ. Điện hạt nhân không thải ra khí nhà kính nhưng tạo ra chất thải độc hại cần được xử lý an toàn và có thể gây ra rủi ro bức xạ. Khí tự nhiên chủ yếu được tạo thành từ khí mê-tan, có đặc tính làm ấm toàn cầu mạnh hơn khí cacbonic trong thời gian ngắn, có thể bị rò rỉ trong quá trình sản xuất và phân phối. Nhưng những người ủng hộ cho rằng vẫn cần phải đến ha loại năng lượng này trong quá trình chuyển đổi để giảm lượng khí thải carbon. Vào đầu năm nay, Brussels đã buộc phải trì hoãn quyết định về cách phân loại sau những tranh cãi giữa các ủy viên về việc liệu có nên gắn nhãn xanh cho hạt nhân và khí đốt hay không. Cuộc chiến hướng đến công nhận điện hạt nhân và khí tự nhiên là “xanh” đã thêm phần dữ dội trong những tháng gần đây khi các nước EU phải đối mặt với giá điện kỷ lục trong mùa đông, do nhu cầu nhập khẩu khí đốt tự nhiên tăng cao.

Dự thảo văn bản phân loại cho rằng, điện hạt nhân nên được coi là một hoạt động kinh tế bền vững miễn là các nước EU có các nhà máy điện có thể xử lý chất thải độc hại một cách an toàn và đáp ứng tiêu chí “không gây hại đáng kể” cho môi trường. Văn bản có viết, việc xây dựng các nhà máy hạt nhân mới sẽ được công nhận là “xanh” đối với các giấy phép cấp đến năm 2045.

Đầu tư vào khí tự nhiên cũng được gắn nhãn xanh như một loại năng lượng “chuyển tiếp” nhưng phải đáp ứng một loạt các điều kiện chi tiết hơn, bao gồm tạo ra lượng khí thải dưới 270g CO₂ mỗi kilowatt giờ – đối với các nhà máy khí mới được phê duyệt trước khi năm 2030 kết thúc – và nếu nó thay thế dần các nhiên liệu hóa thạch truyền thống dùng để phát điện như than đá.

EU nhập khẩu khoảng 3/4 nhu cầu khí đốt tự nhiên, hầu hết do Nga cung cấp. Cuộc khủng hoảng năng lượng của toàn khối đã làm dấy lên những chỉ trích từ một số quốc gia thành viên rằng Moscow đang lèo lái, tăng giá khí đốt một cách giả tạo và EU nên tăng tốc, thoát khỏi việc nhập khẩu khí đốt để chuyển sang năng lượng tái tạo.

Văn bản phân loại sẽ cần đa số các quốc gia thành viên EU và các thành viên Nghị viện Châu Âu chấp thuận. Các nhà ngoại giao EU cho biết, văn bản này có khả năng nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ các chính phủ, tuy nhiên, các nhóm môi trường vẫn chỉ trích việc phân loại xanh cho khí đốt và hạt nhân.

Ủy viên EU của Pháp, ông Thierry Breton cho biết ủng hộ gắn nhãn “xanh” cho cả hai công nghệ, vì nó sẽ giúp EU đạt được mục tiêu cắt giảm lượng khí thải CO2 xuống mức 0 ròng vào năm 2050, so với mức năm 1990.

Trao đổi với các phóng viên vào tháng trước, ông Breton cho rằng, khí đốt không phải là phương án tốt nhất để đạt được mục tiêu của chúng ta bởi vì sẽ tạo ra lượng CO₂ nhất định, nhưng ít nhất cũng khá khẩm hơn than đá trong quá trình chuyển đổi. Chúng ta cần cấp vốn đúng đắn, phù hợp cho các ngành trong hệ thống phân loại, bao gồm cho cả năng lượng hạt nhân.