Dự đoán đại dịch COVID-19 dựa trên các biến thể mới

Kể từ khi BA.4 và BA.5 lần lượt xuất hiện vào tháng 12/2021 và tháng 1/2022, số ca nhiễm hai biến thể này liên tục gia tăng; BA.4 và BA.5 hiện chiếm 60–75% các trường hợp COVID-19 ở Nam Phi. Các nhà nghiên cứu cũng đã xác định được BA.4 và BA.5 ở hơn một chục quốc gia khác, chủ yếu ở châu Âu.

Hiện nay ở Nam Phi trung bình mỗi ngày có thêm 5.000 ca nhiễm BA.4 và BA.5, vào tháng 3/2022 con số này vào khoảng 1.200 ca. Các biến thể này đang lây lan nhanh hơn một chút so với biến thể BA.2 và bản thân BA.2 cũng lây lan nhanh hơn so với phiên bản Omicron đầu tiên, BA.1.

Khả năng lây nhiễm nhanh là một lợi thế tiến hóa, giúp Delta chiếm ưu thế so với Beta, và Omicron ban đầu chiếm ưu thế so với Delta. Từ các dữ liệu đã có, khá chắc chắn sẽ có một làn sóng COVID-19 mới do BA.4 và BA.5 lây lan nhanh hơn các dạng Omicron khác, có thể do khả năng né tránh miễn dịch hiệu quả hơn.

BA.4 và BA.5 đều mang một đột biến quan trọng trong protein gai (công cụ để virus lây nhiễm vào tế bào, và là mục tiêu các phản ứng miễn dịch nhắm đến) - đột biến F486V giúp virus né tránh các kháng thể. Biến thể phụ của Omicron ở Bắc Mỹ, BA.2.12.1, cũng có một số đột biến protein gai giống BA.4 và BA.5.

Đáng chú ý, một nhóm tại Viện Nghiên cứu Sức khỏe Châu Phi ở Durban, Nam Phi, phân tích mẫu máu của 39 người nhiễm COVID-19 trong làn sóng BA.1, 15 người trong số đó đã chủng ngừa. Kết quả: kháng thể ở những người đã chủng ngừa chống lại BA.4 và BA.5 hiệu quả hơn so với kháng thể ở những người sinh miễn dịch do đã từng nhiễm BA.1. Một nghiên cứu khác của Đại học Bắc Kinh cho kết quả tương tự.

Khả năng né tránh miễn dịch của BA.4 và BA.5, mặc dù không đáng kể, “đủ để dẫn đến một làn sóng lây nhiễm,” theoViện Nghiên cứu Sức khỏe Châu Phi.

Các biến thể phụ này cho thấy dòng Omicron đang tiếp tục chiếm ưu thế bằng cách phát triển khả năng né tránh miễn dịch do các biến thể phụ trước đây sinh ra. Nếu tiếp tục phát triển theo con đường này, quá trình tiến hóa của SARS-CoV-2có thể giống với các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp khác, chẳng hạn như cúm.Các đột biến trong tương lai sẽ né tránh miễn dịch do các biến thể đang lưu hành sinh ra, giống như BA.4 và BA.5 né tránh miễn dịch do BA.1 sinh ra.

Kết hợp với sự suy giảm khả năng miễn dịch trên toàn quần thể theo thời gian, các biến thể phụ mới sẽ gây ra các làn sóng định kỳ, có khả năng là sáu tháng một lần.

Các nhà khoa học cho rằng, từ những dữ liệu quan sát được đến nay thì đó là một khả năng, nhưng nên thận trọng khi ngoại suy các quy tắc chung từ một khung thời gian quan sát khá ngắn. Ngoài ra, không thể loại trừ những kịch bản bất ngờ khác. Ví dụ: Delta vẫn chưa hoàn toàn biến mất và khi quần thể đã miễn dịch Omicron và các biến thể phụ của Omicron, một hậu duệ của Delta có thể chiếm ưu thế trở lại.