Động vật có khả năng dự báo động đất?

Rất khó để khẳng định điều này bởi vì “thiếu chứng cứ khoa học”, Heiko Woith – nhà địa chấn học tại Trung tâm nghiên cứu German Research Centre for Geosciences (GMZ) cho biết, dựa tên một phân tích tổng hợp từ nhiều công bố trước đó.

“Không phải mọi hành vi bất thường của động vật đều liên quan tới trận động đất sắp đến”, Woith nói. Thay vào đó, có lẽ con thú chỉ đang phản ứng với những dư địa chấn – thường tới trước các rung động khủng khiếp hơn. Còn lại, bản thân chúng chưa chắc đã dự đoán được động đất.

Woith cho biết công chúng vẫn hay liên hệ với GMZ sau khi những trận động đất mạnh xảy ra, và hỏi “liệu có thể dự đoán những sự cố tương tự hay không, bởi có nhiều báo cáo trên mạng cho biết động vật có khả năng đó.”

Để giải đáp đến tận cùng thắc mắc, Woith cùng các đồng nghiệp đã thực hiện phân tích hơn 700 báo cáo về hành vi bất thường của hơn 130 loài động vật, gồm có côn trùng, chim, cá và các loài thú có vú (chủ yếu là chó, mèo và gia súc, … ) đối với khoảng 160 trận động đất. Các báo cáo trên bao gồm tất cả mọi loại hành vi, kể cả trường hợp của một con hổ được ghi nhận là bị suy nhược trước khi trận động đất xảy đến.

Bất chấp việc viện dẫn một số lượng sự cố lớn đến như vậy, những thông tin mang tính tích cực, ủng hộ cho khẳng định về khả năng dự báo động đất của thú vật là rất ít ỏi. Woith nói: “Điểm ngạc nhiên lớn nhất là đa số các khẳng định thường chỉ được xây dựng trên cơ sở dữ liệu quan sát nghèo nàn [nghĩa là hầu hết các nhân chứng đã không quan sát đầy đủ con thú ở giai đoạn trước, trong và sau trận động đất]. Do đó, không thể coi chúng như những bằng chứng thống kê khoa học."

Ngoài ra, nhóm nghiên cứu còn phát hiện thấy khoảng 90% số trường hợp được báo cáo là xảy ra trong phạm vi 62 dặm (100 km) quanh tâm chấn, và khoảng 60 ngày gần trận động đất. Vì thế, họ đã khảo sát xem những cơn dư địa chấn sẽ xảy ra khi nào và ở đâu trong khu vực. Kết quả cho thấy sự tương đồng đáng kể.

Những đặc điểm liên quan đến không gian – thời gian của điềm báo động đất ở thú vật và các cơn dư địa chấn thực sự tương đồng một cách đáng chú ý, Woith cho biết. “Từ đó, chúng tôi đi đến kết luận: ít nhất một vài hành vi bất thường ở động vật, đơn giản là liên quan đến các cơn dư địa chấn.”

Để nghiên cứu sâu hơn về khả năng dự báo động đất của thú vật, nhóm của Woith đã đưa ra gợi ý: xây dựng những bộ câu hỏi dạng có-hoặc-không (yes-or-no) trong các cuộc thí nghiệm sắp tới. Chẳng hạn: “Liệu thí nghiệm đã thiết lập cùng với tiến trình giám sát có được mô tả một cách rõ ràng, và có khả năng sử dụng lại hay không?” hay “Làm như vậy có giúp chứng minh hành vi của con vật là thực sự bất thường?”

Những bình luận trên đã được công bố trên trang mạng của Tập san định kỳ – Hiệp hội địa chấn Hoa Kỳ, vào hôm 17/04.

Trong lúc đó, con người cũng đang nghiên cứu các công nghệ giúp dò tìm động đất, dù chỉ khoảng một vài giây trước khi nó xảy đến. Lấy ví dụ, một ứng dụng trên điện thoại thông minh, dù mới chỉ ở dạng beta có tên Quake Alert, đã giúp cho nhiều người dân ở Los Angeles cảnh báo sớm một trận động đất vào hôm 5/4/2018, chỉ nửa phút trước khi nó xảy ra. Ứng dụng này hoạt động nhờ sự trợ giúp của một mạng cảm biến địa chấn, có tác dụng dò sóng P – sóng năng lượng phát ra trước từ một trận động đất, và sau đó thông báo cho tất cả mọi người trước khi những sóng S mạnh hơn, hay sóng biến dạng, xuất hiện.