Vì sao chó hiểu ngôn ngữ cơ thể của con người

Các nhà khoa học đã biết rằng loài chó có khả năng hiểu logic đằng sau một cử chỉ phức tạp, chẳng hạn như khi chúng ta chỉ vào một thứ gì đó, chó hiểu rằng chúng ta muốn chúng nhìn vào nó. Nhưng vẫn chưa rõ liệu loài chó có được khả năng này vì sống gần với con người, hay khả năng này đã được mã hóa trong gen của chúng từ xa xưa. Evan MacLean, giám đốc Trung tâm Nhận thức Canine Arizona tại Đại học Arizona, cho biết: “Chúng ta chưa có bằng chứng để trả lời câu hỏi này".

Vì thế MacLean và nhóm của ông tìm đến các chú chó con. Nếu trí thông minh xã hội là di truyền, thì chó sẽ thể hiện khả năng này từ khi còn rất nhỏ, và không cần phải học gì từ con người cả.

“Sử dụng chó con để trả lời câu hỏi này là một cách tiếp cận tuyệt vời," Heidi Parker, nhà di truyền học ở Dự án bộ gen chó của Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ, người không tham gia vào nghiên cứu, cho biết. "Hành vi là đối tượng quan trọng của di truyền học ở chó. Trước khi tìm kiếm các gen biến chó thành người bạn đồng hành trung thành của chúng ta, các nhà khoa học cần phải chắc chắn rằng các gen đó tồn tại. Tôi cảm thấy nghiên cứu này cho thấy điều đó."

Nhóm nghiên cứu mượn 375 chú chó Labrador 8 tuần tuổi và chó săn lông vàng: vừa đủ lớn để tham gia vào các thí nghiệm, nhưng đủ nhỏ để có rất ít tương tác với con người - và do đó chưa có trải nghiệm hoặc học hỏi từ con người.

Nhưng nghiên cứu không suôn sẻ như họ hình dung ban đầu. MacLean nói: “Làm việc với chó con cũng giống như nuôi con nhỏ. Có những khoảnh khắc cực kỳ dễ thương và thích thú, nhưng cũng có lúc căng thẳng đến mức gần như phát điên. Chúng nhai và tò mò tìm hiểu mọi thứ, bao gồm tất cả các thiết bị nghiên cứu, quần áo và chính các nhà nghiên cứu".

Các nhà nghiên cứu đã đưa những chú chó con qua ba bài kiểm tra. Đầu tiên, họ thực hiện một thử nghiệm chỉ vật: đặt chó con vào giữa hai chiếc cốc bị lật úp - một chiếc chứa đồ ăn và một chiếc rỗng - và chỉ vào chiếc có đồ ăn. Chó con có thể hiểu cử chỉ này trong hơn 2/3 số lần thử nghiệm, gần như tương đương với hiệu suất của những con chó trưởng thành. Nhưng hiệu suất của chúng không cải thiện sau nhiều lần thử nghiệm, cho thấy đây không phải hành vi mà chó con học được, MacLean nói.

Trong thử nghiệm thứ hai, một nhà nghiên cứu đứng bên ngoài một cái chuồng lớn và trong 30 giây liên tục nói bằng tông giọng cao the thé thường dùng để chơi đùa với chó. Các chú chó con dành trung bình 6 giây để nhìn chằm chằm vào người nói. Việc giao tiếp bằng mắt như vậy rất hiếm ở các loài động vật có vú - bao gồm cả tổ tiên của chó là sói xám - và đó là nền tảng quan trọng để chó giao tiếp xã hội với con người.

Trong một thử nghiệm cuối cùng, các nhà nghiên cứu đã chỉ cho chó con thức ăn trong hộp nhựa, sau đó dùng nắp đậy kín lại. Trái ngược với những con chó trưởng thành, thường bỏ cuộc sau vài giây cố mở hộp và tìm đến con người để nhờ giúp đỡ, chó con hiếm khi "nhờ giúp đỡ" từ các nhà nghiên cứu. MacLean nói: “Chó con dường như nhạy cảm với việc tiếp nhận thông tin từ con người, như các thí nghiệm khác cho thấy, nhưng chúng chưa biết rằng chúng có thể nhờ chúng tôi giúp đỡ”.

Ngoài ra, phân tích phả hệ và di truyền cũng cho thấy khoảng 43% sự chênh lệch trong khả năng nhận biết hành vi giữa các chú chó con là do di truyền, theo nhóm nghiên cứu báo cáo ngày trên bioRxiv. Con số này tương đương với mức độ di truyền của các đặc điểm nhận thức như IQ ở người, MacLean nói.

“Đó là một con số thực sự cao đối với một đặc điểm phức tạp như hành vi”, Noah Snyder-Mackler, nhà sinh vật học tiến hóa tại Đại học bang Arizona, Tempe, người đã từng cộng tác với MacLean, đồng ý với nghiên cứu hiện tại. Ông nói rằng phát hiện này cũng cho thấy con người trong quá khứ đã nhận thấy một số hành vi cần có ở một loài đồng hành, và chọn lọc rất kỹ những cá thể có hành vi đó, mở đường cho loài chó trở thành những người bạn thân của con người như ngày nay.

Parker lưu ý rằng tuy nghiên cứu đã cho thấy khả năng nhận biết hành vi của chó là di truyền, thì trí thông minh xã hội này vẫn có khả năng trải rộng trên hàng trăm gen, và sẽ khó xác định cụ thể đâu là các gen cụ thể đứng đằng sau nó.

Nhóm của MacLean đã bắt đầu một nghiên cứu liên kết toàn bộ bộ gen, nghiên cứu này sẽ quét DNA của chó con để tìm kiếm các biến thể di truyền có liên quan đến các kỹ năng xã hội. Theo ông, những gì ông tìm thấy ở chó sẽ đúng với những hành vi phức tạp ở các loài động vật khác, kể cả con người.