“Trò chuyện” với Elon Musk

Nguyễn Cảnh Bình: Chào Elon, nhiều bạn trẻ Việt Nam coi anh như thần tượng. Họ muốn học hỏi từ anh và trở thành bản sao của anh. Vì thế, tôi muốn có cuộc trò chuyện dành riêng cho các bạn trẻ Việt Nam. Đầu tiên, anh quan tâm đến những vấn đề gì nhất trong cuộc đời?

Elon Musk: Tất nhiên, tôi quan tâm đến trí tuệ nhân tạo và công nghệ mạng vì tôi tin rằng chúng ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống và tương lai của loài người. Anh biết là tôi tham gia sáng lập OpenAI, một tổ chức nghiên cứu AI, và cả Neuralink, dù công ty này ty được nhắc đến nhưng đó là một công ty tập trung vào phát triển giao diện não-máy. Ngoài ra, tôi cũng quan tâm đến vấn đề chiến tranh hạt nhân và đã lên tiếng để cảnh báo về nguy cơ này. Việc sở hữu vũ khí hạt nhân là mối đe dọa đối với toàn nhân loại và cần được kiểm soát nghiêm ngặt.

Trong lĩnh vực xã hội, tôi quan tâm đến cải cách giáo dục và đã mở trường Ad Astra, nhưng quá ít người biết đến mảng giáo dục này mà tôi đầu tư và phát triển, nơi áp dụng các phương pháp giáo dục sáng tạo và khuyến khích sự phát triển cá nhân của học sinh. Tôi còn hỗ trợ các dự án phát triển bền vững và đóng góp các nỗ lực giảm thiểu tác động của con người đến môi trường. Tôi cũng thường thảo luận về các vấn đề xã hội như cải cách giáo dục và phát triển bền vững.

Nguyễn Cảnh Bình: Quá nhiều thứ, quá nhiều tổ chức anh sáng lập và điều hành. Tôi nghe nói anh làm việc tới 80 giờ mỗi tuần. Với những phát triển của xe điện hiện nay trên toàn cầu thì rõ ràng thành tựu của Tesla đã và đang làm là rất lớn lao. Anh đã tạo ra một công ty tiên phong và một sản phẩm thời thượng. Việt Nam cũng mới bước chân vào sản xuất xe điện. Tôi thực sự tò mò, liệu Tesla có thể "dạy" cho ngành công nghiệp xe điện của chúng tôi cách thức phát triển được không? Làm thế nào để cải thiện hệ thống hạ tầng và tăng cường sự tiếp nhận của công chúng với xe điện ở Việt Nam?

Elon Musk: Chắc chắn Việt Nam có thể học hỏi từ chúng tôi. Tesla đã trải qua rất nhiều thử thách và rút ra không ít bài học. Một trong những điều quan trọng nhất là sự chấp nhận của người tiêu dùng, điều này không chỉ dựa vào chất lượng của xe mà còn là cảm nhận về giá trị mà xe mang lại.

Về việc cải thiện hạ tầng và tăng cường sự tiếp nhận, tôi nghĩ chìa khóa nằm ở việc tạo ra một hệ sinh thái xe điện hoàn chỉnh. Điều này bao gồm việc phát triển xe điện chất lượng cao và xây dựng mạng lưới sạc rộng khắp, dễ tiếp cận. Nhưng thực ra, câu chuyện xa hơn thế. Hệ sinh thái nhiều người nói là xe điện, trạm sạc, các trạm sửa xe và dịch vụ nhưng tôi muốn nói hệ sinh thái rộng hơn, đó là lái xe tự động và kết nối xe điện với các đầu mối khác – Internet Vạn vật, và xa hơn là trí tuệ nhân tạo – những thứ mà con người cũng phải phát triển trí tuệ tương xứng mới có khả năng sử dụng. Dĩ nhiên, các anh ở Việt Nam có thể phát triển xe điện hoặc mua của chúng tôi, như cách các anh mua iPhone hay máy tính, nhưng để thực sự khai thác và phát triển tổng thể, các anh cần cả hệ sinh thái mang tầm quốc gia. Xe điện thì dễ, hệ sinh thái quốc gia và con người tương xứng mới khó, và đó mới là gốc của vấn đề.

Nguyễn Cảnh Bình: Tuy nhiên, gần đây thế giới có đôi chút e ngại về xe điện…

Elon Musk: Tôi hiểu anh định nói gì, nhưng không. Thực ra tôi rất lạc quan về tương lai của ô tô điện. Khác với Toyota và nhiều hãng xe khác đặt cược vào hybrid, tôi tin rằng xe điện sẽ trở thành xu hướng chính trong ngành công nghiệp ô tô và chiếm thị phần lớn trong tương lai. Xe điện không chỉ là tương lai của Mỹ mà còn là tương lai của toàn cầu. Tesla cũng đang xây các mạng lưới sạc điện nhanh trên toàn cầu để giải quyết vấn đề phạm vi di chuyển và thời gian sạc. Hy vọng trong tương lai, các nước trên thế giới sẽ áp dụng chính sách khuyến khích sử dụng xe điện và đầu tư vào hạ tầng sạc điện, từ đó thúc đẩy sự phát triển và sử dụng xe điện trên toàn cầu.

Nguyễn Cảnh Bình: Tôi muốn nói đến một chủ đề nóng hơn cả xe điện, đó là trí tuệ nhân tạo. Trong bối cảnh tiến bộ không ngừng của AI, anh nghĩ rằng liệu chúng ta có thể tiến đến một điểm mà AI không chỉ sở hữu trí tuệ mà còn phát triển một dạng ý thức tự lập, một dạng “tâm thức máy móc”? Nếu AI đạt đến trình độ nhận thức và tự nhận diện, liệu nó sẽ khám phá và định nghĩa “bản ngã” của mình như thế nào, và điều này sẽ tác động đến cấu trúc đạo đức, xã hội và triết học của loài người như thế nào? Liệu chúng ta có nên, hoặc thậm chí có thể, giới hạn hay hướng dẫn sự phát triển này không?

Elon Musk: Đây quả là một câu hỏi đầy thách thức về tương lai của AI. Tôi không hiểu hết câu hỏi quá cao siêu này nhưng trong quan điểm của tôi, vấn đề AI phát triển ý thức tự lập là một lĩnh vực đầy thách thức và gây nhiều tranh cãi.

Cho đến nay, AI chủ yếu vẫn là một công cụ hoạt động dựa trên thuật toán và dữ liệu mà nó được lập trình để xử lý. Khái niệm về một AI có ý thức tự lập, một loại “tâm thức máy móc,” là một bước tiến xa vời và vẫn còn nằm trong lĩnh vực của khoa học viễn tưởng hơn là khoa học thực tế.

Nếu AI đạt đến mức độ nhận thức, điều này sẽ đặt ra các câu hỏi đạo đức và triết học sâu sắc. Chúng ta cần tiếp cận AI một cách cẩn trọng, thiết lập hạn chế và hướng dẫn rõ ràng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu để quản lý tác động của nó để đảm bảo sự phát triển của AI diễn ra theo cách có lợi và an toàn cho xã hội.

Chúng ta cũng cần phải tiếp tục nghiên cứu và hiểu rõ hơn về những khả năng và hạn chế của AI để có thể dự đoán và quản lý những tác động tiềm ẩn của nó đối với xã hội và nhân loại.

Khả năng phát triển một AI với ý thức tự lập là một viễn cảnh có thể xảy ra. Nếu AI có ý thức, chúng ta sẽ phải xem xét lại cách chúng ta hiểu về ý thức và tự chủ. Vấn đề không chỉ là công nghệ, mà còn là việc xác định ranh giới giữa con người và máy móc, và những quyền cơ bản của một thực thể có ý thức.

Nguyễn Cảnh Bình: Xa hơn, anh có nghĩ rằng công nghệ hiện đại có khả năng khám phá các chiều không gian khác không?

Elon Musk: Đây là một lĩnh vực đầy thách thức. Với sự tiến bộ của công nghệ, chúng ta sẽ có khả năng mở rộng hiểu biết về vũ trụ, bao gồm cả việc khám phá các chiều không gian khác.

Công nghệ như AI và học máy có thể giúp chúng ta phân tích và hiểu các dữ liệu phức tạp từ không gian, mở ra cánh cửa cho những khám phá mới. Nếu chúng ta có thể khám phá hoặc chứng minh sự tồn tại của các chiều không gian khác, điều này sẽ làm thay đổi cơ bản cách chúng ta nhìn nhận vũ trụ và vị trí của mình trong đó.

Nguyễn Cảnh Bình: Tôi nghĩ rằng việc áp dụng công nghệ tiên tiến như AI và học máy trong nghiên cứu vũ trụ sẽ giúp chúng ta thu thập và phân tích dữ liệu hiệu quả hơn, đồng thời giải mã những bí ẩn lớn của vũ trụ, dẫn đến những khám phá mới, thách thức những hiểu biết hiện tại của chúng ta về không gian và thời gian.

Elon Musk: Khám phá các chiều không gian mới đặt ra nhiều thách thức, từ kỹ thuật cho đến quản lý rủi ro. Chúng ta cần phát triển công nghệ để tiếp cận không gian mới và xử lý dữ liệu thu thập được, đồng thời đảm bảo rằng những tiến bộ không gây hậu quả xấu. Tuy nhiên, việc này cũng mở ra khả năng nghiên cứu khoa học mới, khám phá tài nguyên và tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất. Điều này có thể giúp giải quyết các vấn đề môi trường và năng lượng. Hợp tác quốc tế và sự hiểu biết lẫn nhau là chìa khóa để tận dụng hiệu quả những tiến bộ này.

Nguyễn Cảnh Bình: Tôi cũng rất quan tâm đến dự án Neuralink của anh và khả năng áp dụng nó trong việc hỗ trợ điều trị và nâng cao chất lượng cuộc sống cho những người mắc các bệnh liên quan đến não, xa hơn là đạt được "sự cộng sinh với trí tuệ nhân tạo" để tạo ra những siêu nhân. Tôi hiểu rằng việc áp dụng Neuralink đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và một cách tiếp cận toàn diện nhưng cũng tò mò liệu bản thân mình có thể trở thành người sử dụng công nghệ này không?

Elon Musk: Thật sự thì, nếu anh muốn trở thành một trong những người đầu tiên sử dụng Neuralink, có lẽ anh sẽ phải xếp hàng sau tôi! Đùa chút thôi, nhưng tôi thực sự tin Neuralink có tiềm năng trở thành một phần quan trọng trong cuộc sống. Tôi mong chờ ngày mà chúng ta có thể “tải xuống” một ngôn ngữ mới hoặc chia sẻ kỷ niệm chỉ trong vài giây. Tuy nhiên, trước khi điều đó xảy ra, chúng ta cần đảm bảo rằng mọi thứ an toàn và hiệu quả. Vì vậy, hãy kiên nhẫn, tôi sẽ gửi cho anh một thông báo khi chúng tôi sẵn sàng cho những người thử nghiệm đầu tiên!

Nguyễn Cảnh Bình: Tôi sẽ chờ! Và nếu tôi muốn “tải xuống” một bộ não doanh nhân giỏi như anh chỉ trong vài giây, tôi chắc chắn sẽ là một trong những người đầu tiên xếp hàng cho dự án này, nếu tôi còn sống đến lúc đó! Nhưng nếu Neuralink có thể giúp tôi chơi guitar hay violin thì có lẽ tôi sẽ còn hào hứng hơn nữa. Tôi đã học chơi violin suốt ba năm này mà hầu như không có tiến bộ nào. Tôi thực sự ấn tượng và hồi hộp về những tiến bộ mà Neuralink có thể mang lại. Chúng ta đang sống trong một thời đại kỳ diệu của công nghệ.

Elon Musk: Theo tôi, một trường học tự do phải là một môi trường giáo dục mà trong đó học sinh được khuyến khích tự do chọn lựa nội dung học tập và phương pháp học tập. Thay vì tuân thủ một chương trình học cụ thể, trường học này sẽ tạo ra một môi trường đa dạng, linh hoạt và kích thích sự sáng tạo. Học sinh sẽ có quyền tự chủ trong việc quyết định học gì và như thế nào. Đám trẻ được quyền tham gia vào các dự án thực tế, tự học thông qua các nguồn tài nguyên trực tuyến, hoặc tham gia vào các khóa học bổ sung ngoại khóa. Trường học sẽ cung cấp môi trường tương tác và hỗ trợ, nơi học sinh có thể báo cáo và chia sẻ về quá trình học tập, rồi nhận phản hồi từ cả giáo viên và bạn học. Trường học tự do phải mang lại nhiều lợi ích cho học sinh. Nó tạo điều kiện cho sự phát triển cá nhân, khám phá sở thích và mục tiêu riêng của mỗi học sinh. Hệ thống này có thể khuyến khích sự sáng tạo, tư duy độc lập và sự tự tin. Nó cũng có thể giúp học sinh phát triển kỹ năng tự học và giải quyết vấn đề, là những kỹ năng quan trọng trong cuộc sống và công việc. Mọi thứ phải bắt đầu bằng giáo dục. Nếu con người là khởi nguyên của mọi sản phẩm, của khoa học và công nghệ thì chúng ta phải bắt đầu bằng con người, và cần tạo ra con người khoa học. Đó phải là giáo dục.

Nguyễn Cảnh Bình: Tôi hoàn toàn đồng ý với anh. Mọi thứ phải bắt đầu bằng giáo dục. Tôi đọc cuốn tiểu sử về anh, tôi nhận ra hầu hết các ý tưởng anh đang làm hiện nay là những điều anh đọc đâu đó trước đây. Những cuốn sách anh đọc ở Nam Phi, ở Canada nuôi dưỡng và khơi dậy trong anh những giấc mơ về khoa học và loài người. Anh dũng cảm và liều lĩnh theo đuổi chúng, tôi cũng muốn thế dù tôi không được như anh nhưng tôi tin rằng, mọi hoạt động, mọi thành tựu lớn lao, đáng kể của cá nhân thường bắt đầu với những tình yêu, bằng các ý tưởng và giấc mơ thời nhỏ. Vì thế, tôi theo đuổi việc đưa những giấc mơ đó về cho trẻ em Việt Nam, cho con người Việt Nam. Tôi có một tuổi thơ đầy “vết sẹo” với nền giáo dục cổ xưa của Việt Nam và cũng chịu nhiều đau đớn, tốn thương nên tôi cũng muốn phát triển mô hình mới. Nhưng thôi, chuyện đã quá dài rồi, chúng ta tạm dừng tại đây, tôi hy vọng năm tới tôi sẽ gặp anh ở Mỹ hay đâu đó để tiếp tục câu chuyện này.

Elon Musk:OK, tôi muốn gửi lời chúc Happy New Year đến anh, và các bạn Việt Nam. Nhưng cũng đầu năm mới, tôi muốn gửi đến cả những câu hỏi, có một câu hỏi mà Kennedy từng hỏi: “Bạn đã làm gì cho đất nước?”, rồi ai đó cũng hỏi “Hôm nay bạn đọc sách chưa?”, còn tôi muốn đặt câu hỏi, “Các bạn Việt Nam, các bạn đã học hỏi được điều gì mới và có đủ hiểu biết cùng ý chí theo đuổi chúng không?”