Làm thợ cắt tóc cho vua Bảo Đại, mức thu nhập của nghệ nhân Phạm Duy Hiền rất cao. Gia đình ông có rất nhiều điền sản và một cuộc sống sung túc đủ đầy, không thua kém giới thượng lưu đương thời.
Làng Kim Liên xưa nằm ở phía Nam Kinh đô Thăng Long và là một trong 36 phường của Kinh đô Thăng Long thời Lê, kéo dài từ đường Lê Duẩn đến đường Tây Sơn bây giờ, từng nổi danh với nghề “vít đầu thiên hạ”: Cắt tóc.
Người thợ cắt tóc của làng Kim Liên xưa |
|
Làng có những nghệ nhân nổi danh, có người được vinh dự mời vào cung làm thợ cắt tóc riêng cho nhà vua và hoàng tộc. Đó là nghệ nhân Phan Duy Hiền (hay còn gọi là ông Đảng).
Giai thoại về thợ cắt tóc cho vua Bảo Đại
Những ngày đầu hạ, tôi lang thang dọc con phố Kim Liên - chút dấu tíchcòn sót lại của ngôi làng cổ, tình cờ gặp anh Phan Duy Hào. Anh Hào là cháu nội cụ Phan Duy Hiền, người thợ cắt tóc cho vua Bảo Đại thuở nào.
Anh Duy Hào kể: “Chẳng ai biết chính xác nghề cắt tóc của làng Kim Liên có từ bao giờ, tôi chỉ thấy nhiều thế hệ đã qua đi, cứ cha truyền con nối. Những đứa trẻ 5, 6 tuổi nhìn cha chú hành nghề đã biết “quăng” kéo rất điệu nghệ, đến 10 tuổi thì bắt đầu học nghề.
Nghe các cụ trong làng kể lại, thời Lê, nhân một lần đi qua ngôi làng Kim Liên, thầy địa lý Tả Ao quê Phủ Đức Quang, trấn Nghệ An xưa (nay thuộc xã Xuân Giang, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh) được dân làng nhờ xem giúp nghề gì có thể giúp dân làng vinh hiển.
Thầy địa lý Tả Ao bèn khuyên mọi người nên theo nghề thợ cạo (cắt tóc) vì nghề này chắc chắn sẽ khiến làng này lưu danh muôn thuở. Nói về nghề thợ cạo này, thầy địa lý Tả Ao viết: "Giang sơn một tráp gương, lược, dao/Chơi ngông, gọt gáy, khách anh hào...".
|
|
Nghệ nhân Phan Duy Hiền - thợ cắt tóc cho vua Bảo Đại. Ảnh: Gia đình cung cấp |
Nghe lời thầy Tả Ao, dân làng Kim Liên theo nghề cắt tóc. Quả thực tài nghệ của dân làng ngày càng nổi danh, nức tiếng thiên hạ, đến độ cứ ai giới thiệu thợ cắt tóc Kim Liên là người dân mời về nhà cắt tóc cho gia đình.
Nhờ nghề cắt tóc mà dân làng Kim Liên giàu lên trông thấy, nhà nào cũng có của ăn của để. Nổi tiếng khắp trong Nam Ngoài Bắc.
Thời kỳ hưng thịnh nhất của làng này là vào những năm theo trào lưu Tây hóa, tiếp cận nền văn minh Phương Tây, đàn ông bắt đầu bỏ búi tó củ hành, cắt tóc ngắn. Và người dân Kim Liên chính là những người đầu tiên phát triển nghề cắt tóc ra ngoài khu vực Hà Nội.
Nổi tiếng nhất phải kể đến giai thoại cụ Phan Duy Hiền được vua Bảo Đại mời vào Huế làm thợ cắt tóc riêng cho mình.
Lần đó, nhân một chuyến vi hành ra Hà Nội, người thợ cắt tóc cho vua bị ốm, người hầu cận được mách đến làng Kim Liên sẽ tìm được thợ cắt tóc đẹp. Người thợ được tiến cử là anh thợ cắt tóc trẻ tuổi Phan Duy Hiền, nổi danh khắp xa gần vì tài nghệ “dao kéo” của mình.
Về phần anh thợ cắt tóc Phan Duy Hiền, do nhà vua đi vi hành, ăn mặc giản dị nên không ngờ rằng vị khách mình phục vụ là vua Bảo Đại, anh chỉ biết ở vị khách này toát lên một vẻ sang trọng, quyền quý.
Cảm nhận được đôi tay tinh hoa, cầm kéo như múa và thích thú với kiểu tóc mới, vua Bảo Đại đã cho người mời anh thợ cắt tóc này vào Huế, cắt tóc riêng cho mình và các hoàng tử.
Anh Hào cho biết thêm: “Sinh thời, ông tôi hay kể, do được vua Bảo Đại quý mến, nên khi đi công du, vua Bảo Đại đều chọn ông tôi đi cùng phục vụ. Ông từng được theo vua Bảo Đại sang Pháp, Lào, Campuchia, Thái Lan….”.
“Tay kéo” chịu chơi mua hẳn “xế” sang
Lý giải vì sao ông nội mình được vua Bảo Đại trọng dụng đến vậy, anh Duy Hào cho biết, ông anh là người biết tiếng Pháp, được ăn học đàng hoàng, tốt nghiệp bậc thành trung.
Ông có phong thái và lối ứng xử nhã nhặn. Lúc nào cũng điềm tĩnh, nhỏ nhẹ, thích mặc áo cổ cồn, vest trắng thanh lịch cùng với lối nói chuyện cuốn hút dí dỏm, khiến người nghe cảm thấy vui vẻ, lạc quan, đó cũng là lý do vua Bảo Đại rất quý mến ông.
Trong câu chuyện về những ngày xưa cũ, anh Duy Hào nhớ như in câu chuyện về hoàng hậu Nam Phương. Ông kể, hoàng hậu Nam Phương là một tuyệt sắc giai nhân, phong thái vô cùng mực thước. Bà đối đãi với người phục vụ rất đôn hậu, bao dung.
Một lần, ông được hoàng hậu Nam Phương cho gọi vào cắt tóc cho hoàng tử. Hoàng tử bé khóc lóc, không cho cắt, ông đã dùng khả năng hài hước của mình để trấn an hoàng tử, khiến hoàng tử bật cười, đồng ý để ông cắt tóc. Hoàng hậu Nam Phương rất vừa lòng, ban cho ông một ít vải gấm quý giá về tặng cho vợ.
Mỗi tháng nghệ nhân Phan Duy Hiền đều nhận được lương bổng rất hậu hĩnh, gửi tiền về cho vợ nuôi các con.
Nhờ sự vun vén, tảo tần, vợ cụ Hiền dùng số tiền chồng gửi về mua rất nhiều điền sản. Cuộc sống vô cùng sung túc, đủ đầy, không hề thua kém giới thượng lưu đương thời…
Thậm chí người thợ cạo "chịu chơi" này còn mua hẳn một xe Solec "mù" của Pháp. Cụ trở thành một trong số ít người sở hữu xe do Pháp mang sang khi đó.