Sổ tay bị đánh cắp của Charles Darwin

Hai cuốn sổ tay là một phần trong Kho lưu trữ Darwin tại Thư viện Đại học Cambridge ở Vương quốc Anh – nơi lưu giữ các tạp chí, bản thảo và hơn 15.000 bức thư do Darwin viết. Ban đầu, người ta bảo quản những tài liệu này tại một căn phòng kiên cố với mức độ bảo mật cao bên trong thư viện. Nhưng vào tháng 11/2000, họ đã đưa chúng ra khỏi kho lưu trữ để chụp ảnh.

Những người quản lý thư viện cho rằng hai cuốn sổ tay ghi chép của Darwin đã được trả lại an toàn sau vụ chụp ảnh. Tuy nhiên trong một cuộc kiểm tra định kỳ vào tháng 1/2001, các thủ thư phát hiện chúng đã mất tích. Ban đầu họ nghi ngờ rằng những cuốn sổ tay chỉ thất lạc ở đâu đó trong thư viện do để sai vị trí.

Đến năm 2020, các nhân viên tiến hành một cuộc tìm kiếm tài liệu lớn nhất trong lịch sử của thư viện. Họ rà soát kỹ 10 triệu cuốn sách, bản đồ và bản thảo trong các kho lưu trữ nhưng không tìm thấy những cuốn sổ. Họ kết luận rằng chúng rất có thể đã bị đánh cắp.

Nhưng giờ đây, hai cuốn sổ đã quay trở lại chỉ 15 tháng sau khi Đại học Cambridgephát động lời kêu gọi tìm kiếm chúng trên toàn thế giới với sự hợp tác của cảnh sát tại Cambridgeshire (Anh) và Interpol. Các nhân viên thư viện nhìn thấy chúng trên sàn nhà ở trước cửa ra vào của văn phòng thủ thư [nằm ở tầng 4 của một tòa tháp 17 tầng] vào tháng 3/2022. Do vị trí hai cuốn sổ nằm ở nơi khuất camera an ninh nên người ta không thể xác định chính xác ai đã hoàn trả lại.

Một người nào đó ẩn danh đã bọc chúng bằng túi nilon, sau đó đặt vào hộp và cho vào bên trong một túi quà màu hồng cùng với dòng ghi chú: “Chúc mừng ngày lễ Phục sinh các cán bộ thư viện”.

Những cuốn sổ tay bọc da của Darwin vẫn ở trong tình trạng rất tốt. Các chuyên gia cho biết tất cả các trang gần như còn nguyên vẹn. Dữ liệu phân tích màu mực chứng tỏ rằng chúng đều là đồ thật, không phải giả mạo.

“Cảm giác của tôi là vô cùng nhẹ nhõm khi hai quyển sổ được trả lại một cách nguyên vẹn”, Jessica Gardner, thủ thư tại Thư viện Đại học Cambridge, cho biết. “Tôi từng rất đau lòng khi chúng biến mất và niềm vui của tôi khi chúng trở về là vô cùng lớn”.

Hai cuốn sổ tay nói trên chỉ là một phần nhỏ trong bộ sưu tập những “Sổ ghi chép về sự Biến đổi” (Transmutation Notebooks) của Darwin, trong đó ông lần đầu tiên đưa ra ý tưởng về cách thức các động vật biến đổi, hoặc thay đổi theo thời gian, thứ mà ngày nay chúng ta biết là kết quả của sự thích nghi do đột biến gene (DNA). Darwin đã viết tập tài liệu này vào năm 1837, khi ông 28 tuổi, ngay sau chuyến hành trình vòng quanh thế giới kéo dài năm năm trên tàu HMS Beagle.

Trong quá trình đi cùng đoàn thám hiểm trên tàu HMS Beagle để lập bản đồ đường bờ biển ở Nam Mỹ, công việc chính của Darwin là thu thập và ghi chép các mẫu vật, cũng như điều tra địa lý địa phương tại các địa điểm mà tàu cập bến. Ông nghiêm túc ghi lại tất cả các quan sát vào sổ tay và chuyển nhiều phát hiện của mình về Anh để các nhà khoa học khác có thể nghiên cứu thêm.

Hai cuốn sổ bị đánh cắp là phần thứ hai và thứ ba của những “Sổ ghi chép về sự Biến đổi”, và chúng được gắn nhãn “B” và “C”. Điều đáng chú ý là bản phác thảo ban đầu về cây sự sống trong sổ ghi chép B cho thấy sự phân hóa của các loài từ một tổ tiên chung theo thời gian. Darwin đã viết chúng sớm hơn 20 năm trước khi ông công bố thuyết tiến hóa trong cuốn sách “Nguồn gốc các loài” vào năm 1859.

“Những cuốn sổ ghi chép này có thể rất nhỏ, chỉ bằng kích thước của một tấm bưu thiếp, nhưng tác động của chúng đối với lịch sử khoa học là vô cùng to lớn, Gardner nói.

Các nhà quản lý đã đặt hai cuốn sổ ghi chép trở lại Kho lưu trữ Darwin tại Thư viện Đại học Cambridge cùng với kho lưu trữ của các nhà khoa học nổi tiếng khác, chẳng hạn như Isaac Newton và Stephen Hawking.

“Thật tuyệt vời khi thấy những cuốn sổ từng bị mất tích này, vốn là nền tảng cho sự phát triển lý thuyết tiến hóa của Charles Darwin, được tái hợp cùng với các sổ ghi chép khác của ông”, Gardner cho biết.

Công chúng có thể xem hai cuốn sổ tay khi chúng được trưng bày trong triển lãm “Darwin in Conversation” nhằm giới thiệu các bức thư và sổ ghi chép của Darwin tại Thư viện Đại học Cambridge vào tháng 7/2022. Hiện nay, công chúng có thể xem trực tuyến các bản sao kỹ thuật số của hai cuốn sổ B và C trên trang web của Đại học Cambridge.

“Tôi vô cùng vui mừng khi biết những cuốn sổ trở về ngôi nhà hợp pháp của chúng một cách an toàn. Những đồ vật như thế này rất quan trọng đối với sự hiểu biết của chúng ta, không chỉ về mặt lịch sử khoa học mà còn về lịch sử loài người. Tôi rất háo hức khi những cuốn sổ tay sẽ được trưng bày trước công chúng vào mùa hè năm nay, mang đến cho du khách cơ hội một lần trong đời để chiêm ngưỡng bản phác thảo cây sự sống của Darwin”, giáo sư Stephen J Toope, Phó hiệu trưởng Đại học Cambridge, cho biết.

Cảnh sát vẫn đang tiếp tục điều tra vụ mất tích của những cuốn sổ tay trị giá hàng triệu USD, nhưng hiện tại họ không có manh mối nào về việc ai đã lấy trộm hay chúng đã ở đâu trong suốt 20 năm qua.

Theo Live Science