Lay ơn là loại hoa trưng biện khá phổ thông tại nhiều nước trên thế giới. Bông lay ơn được xem là loài hoa của người đấu sĩ và từ lâu đã được xem là gắn liền với thanh gươm.

Chi lay ơn (lay dơn) có tên khoa học là Gladiolus. Chi này có khoảng 260 loài, phần lớn xuất phát từ châu Phi (163 loài từ Nam Phi).
Chi lay ơn (lay dơn) có tên khoa học là Gladiolus. Chi này có khoảng 260 loài, phần lớn xuất phát từ châu Phi (163 loài từ Nam Phi).


Lay ơn là loài thảo mộc quyến rũ sống lưu niên. Chúng phát triển từ thân hình tròn, đối xứng, bao xung quanh bằng các lớp vỏ màu hơi nâu, và có thớ sợi. Thân cây nói chung không có nhánh, chỉ có từ 1 - 9 lá nhỏ hình lưỡi kiếm, có gân sọc viền ngoài và được bao trong vỏ bọc ngoài. Lá thấp nhất là lá mầm. Phiến lá có thể phẳng hoặc có hình chữ thập.
Lay ơn là loài thảo mộc sống lưu niên. Chúng phát triển từ thân hình tròn, đối xứng, bao xung quanh bằng các lớp vỏ màu hơi nâu, và có thớ sợi. Thân cây không có nhánh, chỉ có từ 1 - 9 lá nhỏ hình lưỡi kiếm, có gân sọc viền ngoài và được bao trong vỏ bọc ngoài. Lá thấp nhất là lá mầm. Phiến lá có thể phẳng hoặc có hình chữ thập.


Các cụm hoa thơm ngát gồm những bông hoa lớn, lưỡng tính xếp thành một phía, có 2 lá bắc màu xanh, dai, mọc đối diện nhau. Đài hoa và cánh hoa hầu có vẻ ngoài giống nhau. Chúng hợp nhất tại đế thành một cấu trúc hình ống và được gọi chung là lá đài. Lá đài sống lưng là lớn nhất, bao quanh 3 nhị. 3 lá đài ở ngoài có kích thước nhỏ hơn. Bao hoa có dạng hình phễu, gắn với nhị ở đáy. Vòi nhụy có ba nhánh dạng chỉ, hình thìa, mỗi nhánh trải rộng về phía đỉnh.
Các cụm hoa gồm những bông hoa lớn, lưỡng tính xếp thành một phía, có 2 lá bắc màu xanh, dai, mọc đối diện nhau. Đài hoa và cánh hoa hầu có vẻ ngoài giống nhau. Bao hoa có hình phễu, gắn với nhị ở đáy.

Bầu nhụy của hoa lay ơn là dạng quả nang 3 ngăn hình thuôn hoặc hình cầu, chứa nhiều hạt có lông màu nâu và nứt theo chiều dọc. Tại tâm của chúng là cấu trúc dễ thấy giống như cục nhỏ đặc trưng, là hạt thật sự không có lớp vỏ bọc mịn. Tại một số hạt cấu trúc này bị nhăn và có màu đen. Những hạt như vậy không thể nảy mầm.

Những bông hoa này có màu sắc rất đa dạng, từ hồng đến hơi đỏ, tía với các đốm trắng tương phản, từ trắng đến màu kem hoặc từ cam đến đỏ.
Những bông hoa này có màu sắc rất đa dạng, từ hồng, đỏ, đỏ thẫm...

Lay ơn được lai ghép rất phổ biến, phục vụ cho việc trang trí vì có màu sắc rất phong phú.
Lay ơn được lai ghép rất phổ biến, phục vụ cho việc trang trí.

Bông lay ơn được xem là loài hoa của người đấu sĩ và từ lâu đã được xem là gắn liền với thanh gươm.
Bông lay ơn được xem là loài hoa của người đấu sĩ và từ lâu đã được xem là gắn liền với thanh gươm.

Những bông hoa oai vệ này được dùng trong những lãng hoa trưng bày tại những dịp đặc biệt và là loài hoa được yêu thích nhất trong vườn quốc gia. Chúng được đánh giá là những bông hoa cổ điển, do thường được những người phụ nữ ở Mỹ trồng ở phía sau khu vườn hoa của họ để tạo nên một nền hoa đầy màu sắc.
Hoa lay ơn được dùng để trang trí nhà cửa, lễ Tết, đám cưới...

Hoa lay ơn thường được trồng dọc theo hàng rào bởi vì thân hoa dài cần được hổ trợ để có thể đứng thẳng.
Hoa lay ơn thường được trồng dọc theo hàng rào bởi vì thân hoa dài cần được hổ trợ để có thể đứng thẳng.

Hoa lay ơn tượng trưng cho sự tôn vinh và sự hồi tưởng.
Hoa lay ơn tượng trưng cho sự tôn vinh và sự hồi tưởng.

Người Anh dùng bột rễ của lay ơn Anh và Địa Trung Hải làm thuốc chữa trị vết thương. Chúng được dùng để lấy ra các mãnh vụn và bụi bẩn. Bột rễ của lay ơn cũng được dùng để pha trộn với sữa dê để điều trị đau bụng cho trẻ em. Tuy nhiên, có nhiều loại lay ơn có độc và có thể gây ra phát ban nếu không được điều chế đúng cách.
Người Anh dùng bột rễ của lay ơn làm thuốc chữa trị vết thương. Bột rễ của nó dùng để pha trộn với sữa dê để điều trị đau bụng cho trẻ em. Tuy nhiên, có nhiều loại lay ơn có độc và có thể gây ra phát ban nếu không được điều chế đúng cách.

Các nhà thảo dược học người châu Phi xem lay ơn như là một thảo dược cực tốt được dùng để chữa trị bệnh cảm lạnh, kiết lỵ, tiêu chảy và táo bón.
Người châu Phi xem lay ơn như là loại thảo dược dùng để chữa trị bệnh cảm lạnh, kiết lỵ, tiêu chảy và táo bón.

Hiện tại, hoa lay ơn được trồng ở khá nhiều nơi ở Việt Nam.
Hiện tại, hoa lay ơn được trồng ở khá nhiều nơi ở Việt Nam.