Cách sử dụng chocolate thời cổ đại
Chocolate là sản phẩm chế biến từ quả của cây cacao, loài cây có nguồn gốc ở khu vực Trung Mỹ và Nam Mỹ. Bằng cách phân tích dấu vết hóa học còn sót lại trên những đồ vật khảo cổ, các nhà khoa học xác định việc tiêu thụ cacao sớm nhất bắt đầu từ năm 1400 đến năm 1100 trước Công nguyên. Trong thời kỳ đầu, người ta chỉ dùng phần thịt của quả cacao. Phần thịt có vị ngọt được ủ lên men để tạo ra một loại đồ uống có cồn. Chỉ sau này hạt cacao mới được sử dụng, nhưng nó rất khác với chocolate hiện nay.
Trong thời gian người Tây Ban Nha đi xâm chiếm Trung Mỹ và Nam Mỹ, họ cũng bắt gặp loại đồ uống cacao này khi tiếp xúc với nền văn minh Aztec. Thuật ngữ “chocolate” bắt nguồn từ cách gọi “xocolātl” trong ngôn ngữ Nahuatl của người Aztec, nghĩa là “nước có vị đắng”. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, người Aztec đã kế thừa công thức chế biến từ nền văn minh của người Maya hoặc Olmec trước đó.
Đầu tiên, hạt cacao được lên men, rang và nghiền thành hỗn hợp nhão. Sau đó, người ta trộn hỗn hợp này với nước hoặc rượu vang, ngô nghiền mịn và nhiều loại hương liệu khác nhau như ớt, vani, hạt tiêu, mật ong. Hỗn hợp mới tiếp tục trải qua một quá trình gọi là tạo bọt. Nó được rót đi rót lại từ bình vào chén cho đến khi có một lớp bọt dày hình thành phía trên.
Chocolate, dưới dạng đồ uống có vị đắng, là một phần quan trọng trong đời sống của người Maya và người người Aztec. Họ sử dụng chocolate trong các nghi lễ đặc biệt như đám cưới, đám tang, nghi lễ tôn giáo, thậm chí thưởng cho các chiến binh khi thắng trận.
Chocolate là sản phẩm được chế biến từ hạt cacao. Ảnh: Emaze
Người Maya và Aztec cổ đại tin rằng, cacao là loại quả đến từ thiên đường, là món quà con người nhận được từ thần rắn Kukulkan trong văn hóa của người Maya hay thần Quetzalcoatl của người Aztec.
Trong nghiên cứu đăng trên tạp chí Economic Anthropology vào tháng 5/2018, các nhà khoa học phân tích biểu tượng tranh ảnh về chocolate trên những bức tường, đồ gốm và đồ chạm khắc còn sót lại của người Maya. Họ phát hiện chocolate từng được sử dụng như một loại tiền tệ. Người Maya dùng chocolate để mua bán các thương phẩm và trả thù lao cho người lao động.
Joanne Baron – thành viên của nhóm nghiên cứu - cho biết, các bức tranh trên tường có niên đại từ thế kỷ 8 trở đi miêu tả người dân sử dụng chocolate để trao đổi với các hàng hóa khác như bột làm bánh, hoặc sử dụng hạt cacao đã rang chín để làm quà tặng cho những lãnh đạo người Maya. Baron phát hiện 180 hình ảnh như vậy. “Hạt cacao và chocolate từng đảm nhiệm chức năng tiền tệ trong bối cảnh mở rộng mua bán giữa các vương quốc của người Maya”, Baron nói.
Chocolate đến châu Âu
Khi người Tây Ban Nha mang cacao đến châu Âu, họ chế biến cacao thành đồ uống có pha thêm đường – thành phần người Aztec không sử dụng. Điều này làm cho hương vị của đồ uống chocolate trở nên hấp dẫn hơn, và nó dần phổ biến trong giới quý tộc Tây Ban Nha cũng như các quan chức của Giáo hội Công giáo La Mã. Nhưng sau đó rất lâu, chocolate mới được phổ biến rộng rãi khắp châu Âu do người Tây Ban Nha dường như muốn giữ bí mật về chocolate cho riêng họ.
Lễ cưới giữa Anne of Austria và vua Louis XIII của nước Pháp vào năm 1615 đã truyền bá loại đồ uống này tới tầng lớp quý tộc Pháp, khi Anne of Austria là người đam mê chocolate. Nhưng chocolate phải mất một thời gian dài để xâm nhập vào thị trường Anh, bởi vì những người theo đạo Tin Lành ở đây không thích loại đồ uống liên quan đến giáo hội La Mã.
Cách thức sản xuất và tiêu dùng mới
Cuộc cách mạng công nghiệp xảy ra vào thế kỷ 18 và 19 đã dẫn đến sự thay đổi trong cách thức mọi người chế biến, tiêu thụ chocolate. Đầu tiên, việc phát minh ra các máy nghiền thủy lực và máy hơi nước tại Pháp trong thế kỷ 18 cho phép chocolate được chế biến nhanh hơn với chi phí thấp hơn.
Sau đó đến năm 1828, Coenraad Johannes Van Houton phát minh máy ép cacao. Chiếc máy này loại bỏ chất béo khỏi hạt cacao để sản xuất bột cacao, làm nguyên liệu cho hầu hết các sản phẩm chocolate. Với thành phần mới này, chocolate có thể được tạo ra với nhiều hình thức mà chúng ta quen thuộc ngày nay.
Các tiến bộ công nghệ dẫn đến nhu cầu cao hơn về bột cacao thô ở châu Âu. Chẳng mấy chốc, cây cacao được trồng như một loại cây sinh lợi nhuận ở các thuộc địa của Anh, Pháp và Hà Lan gần đường xích đạo, nơi điều kiện tự nhiên phù hợp với loại cây này.
Công nhân lao động trong các đồn điền cacao thường là nô lệ. Điều đáng thất vọng là những lao động như vậy vẫn hoạt động trong ngành công nghiệp sản xuất chocolate cho đến ngày nay. Đã có những báo cáo cho thấy, người ta sử dụng trẻ em như nô lệ tại các đồn điền cacao ở Tây Phi, đặc biệt là Bờ Biển Ngà và Ghana, nơi cacao là một cây trồng xuất khẩu quan trọng.
Bột cacao cuối cùng được chế biến thành nhiều sản phẩm chocolate khác nhau, bày bán trên kệ của các cửa hàng tiện lợi và siêu thị. Thật đáng sợ khi nghĩ rằng phần lớn chocolate ngọt ngào mà chúng ta ăn ngày nay được tạo ra bởi nô lệ trẻ em.
Trong sáu tháng tới, một lễ hội chocolate mang tên “Fantastical Chocolate Festival” sẽ diễn ra tại Vương quốc Anh với một loạt sự kiện liên quan đến kẹo chocolate, phương pháp chế biến chocolate, những người làm chocolate, và cuộc thi điêu khắc chocolate. Lễ hội sẽ bắt đầu vào tháng 10 năm 2018 và kết thúc vào tháng 4 năm 2019.