Giới trẻ: Từ truyền thông đến nghiên cứu ô nhiễm không khí

Bảo Nghi là một sinh viên Trường Đại học Y tế Công cộng, Hà Nội, từng tham gia một số hoạt động truyền thông về môi trường. "Em rất nhớ cái cảm giác khi thực hiện hoạt động truyền thông chia sẻ cho người dân khu phố hay cho các bạn học sinh về vấn đề ô nhiễm không khí nhưng không ai hưởng ứng chúng em cả", Nghi kể.

Thực tế này không xa lạ với những người hoạt động xã hội liên quan đến môi trường. Từ trước tới nay, nhiều sáng kiến thanh niên về môi trường thường tập trung vào mảng truyền thông - giáo dục, và đôi khi thử nghiệm những sáng kiến kỹ thuật đã được chứng minh hiệu quả ở nơi khác trên thế giới.

Các thanh thiếu niên như Nghi và Đức (16-30 tuổi), chiếm tới gần 1/4 dân số, dường như ngày càng quan tâm nhiều hơn đến các vấn đề ô nhiễm không khí.

Chị Trần Thị Hồng Hiền, một trong những người đã gắn bó từ đầu với Cuộc thi Thiết kế kỹ thuậtdành cho học sinh, sinh viên, cho biết, trước kia, các sản phẩm kỹ thuật về lĩnh vực môi trường hầu như rất ít được quan tâm nghiên cứu. Nhưng trong cuộc thi mới đây, Ban tổ chức đã nhận được gần 200 ý tưởng đăng ký từ khắp nơi trên cả nước, từ máy đo chất ô nhiễm không khí sử dụng năng lượng mặt trời đến những thiết bị xử lý nước thải sinh hoạt bằng tảo dùng công nghệ điều khiển và giám sát bằng IoT. Một vài sản phẩm tỏ ra thực sự tiềm năng và có cơ hội được giới thiệu tới những đối tác cao hơn cho các quá trình R&D tiếp theo. Đáng chú ý, đội thi nhỏ nhất gồm các bạn học sinh chỉ mới 12-13 tuổi.

Những nỗ lực thu hút mối quan tâm của thế hệ trẻ đối với khoa học kỹ thuật trong lĩnh vực môi trường đã dần kết trái. Nếu như cách đây vài năm, cụm từ “ô nhiễm không khí”, "chỉ số AQI" hay “bụi mịn PM 2.5” còn xa lạ và vô hình với công chúng, thì giờ đây những người trẻ tham gia vào các chiến dịch nâng cao nhận thức về ô nhiễm không khí đã bắt đầu sử dụng thông tin từ mạng lưới cảm biến đo chất lượng không khí để cập nhật tình hình. Họ cũng lồng ghép nhiều kết quả nghiên cứu quốc tế và trong nước nổi bật để tăng sức thuyết phục trong các thông điệp truyền đi.

"Nếu nhìn vào một bản đồ so sánh, chúng ta sẽ nói được rất rõ chỗ nào đang bị ô nhiễm và chỗ nào không. Và chúng ta sẽ bắt đầu đặt ra các câu hỏi, tại sao nơi này lại ô nhiễm hơn nơi kia?" - Linh Phạm, thành viên trong câu lạc bộ Sống xanh tại Thanh Xuân, Hà Nội, chia sẻ bài học của mình khi sử dụng công cụ trực quan về ô nhiễm không khí để trao đổi với người dân trong phường.

Một vài câu lạc bộ STEM của các trường cấp 2, cấp 3 đã đưa việc lắp đặt, lập trình máy đo ô nhiễm không khí thành một chủ đề thực hành. Các giáo viên nhận thấy, những cách tiếp cận đo đạc "để môi trường lên tiếng" sẽ khơi gợi được sự quan tâm lớn hơn của học sinh trong việc tìm hiểu tri thức và suy nghĩ về các giải pháp tương lai.

Đầu năm nay, một nhóm cựu sinh viên Bách khoa kể họ đang xin phép chính quyền địa phương để lắp đặt các máy đo không khí tại nhiều địa điểm giao thông công cộng ở Hà Nội nhằm xem xét tác động của giao thông tới không khí.

Trong khi đó, những sinh viên như Nghi và Đức nói rằng họ cảm thấy tự tin hơn với những nghiên cứu có tính 'độc lập' của mình.

"Trước đây, chúng em tham gia vào các nghiên cứu về sức khỏe nói chung, giờ đây bọn em đã bắt đầu làm các nghiên cứu về tác động của môi trường đến sức khỏe cộng đồng," Nghi hào hứng nói. "Em nghĩ đây là một hướng thú vị - vừa giúp bổ sung kiến thức học, vừa có thêm cơ sở thực tế để triển khai các hoạt động xã hội.”