Giải mã thói ăn cắp ý tưởng một cách vô tình

Nhiều người cho biết họ từng trải qua tình huống cay đắng bị sếp ăn cắp ý tưởng mà không biết phải làm thế nào để tố cáo. Trong một khảo sát trên 1.000 lao động năm 2015, cứ 5 sếp thì có một người thừa nhận thường xuyên ăn cắp ý tưởng của nhân viên. Tệ hơn, tất cả mọi người đều thừa nhận từng đánh cắp ý tưởng ít nhất một lần. Gần nửa số người tham gia khảo sát cho biết ý tưởng của mình đã bị đánh cắp để “đánh bóng tên tuổi” cho người khác và kẻ đánh cắp cướp công của họ một cách trơ trẽn.

Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy, trong một số trường hợp, kẻ cắp không hề nhận ra họ đang cướp công người khác. Họ là những kẻ trộm “vô tình”. Theo các nhà tâm lý, những người ăn cắp ý tưởng mà không ý thức được việc mình làm mắc hội chứng “cryptomnesia - tiềm ý thức”, một hội chứng liên quan đến trí nhớ gây nhầm tưởng một ký ức nào đó là ý tưởng sáng tạo nguyên bản. Hội chứng này có thể xảy ra trong trường hợp các bản nhạc kinh điển bị tố đạo nhái hay một bác sỹ tuyên bố tìm ra phương pháp mới dù nó đã được sử dụng nhiều năm trời.

Gần đây, làng nhạc xôn xao vụ tay guitar Jimmy Page của ban nhạc Led Zeppelin bị tố đạo bài “Taurus” của Randy Wolfe (thuộc ban nhạc Spirit, kém nổi tiếng) để đưa vào ca khúc lừng danh “Stairway to Heaven”.

Tại phiên toà ở Los Angeles (Mỹ), các chuyên gia âm nhạc khẳng định sự giống nhau đáng kinh ngạc của hai ca khúc. Page thừa nhận có album của Spirit và ban Led Zeppelin từng chơi lại một tác phẩm của Spirit, nhưng “Taurus” thì anh mới nghe. Điều đó khiến nhiều người tin rằng Jimmy mắc hội chứng “tiềm ý thức” và phản đối việc tòa ra phán quyết anh ta đạo nhạc.

Rất khó nhớ nguồn gốc của những gì bạn biết bởi tồn tại 2 loại ký ức dài hạn có thể được nhớ lại một cách có ý thức. Chẳng hạn, khi ngồi họp, não bạn bận cập nhật thông tin về nơi chốn, thời gian, ai đang nói gì, thời tiết ra sao - một chuỗi trải nghiệm cá nhân nối tiếp nhau. Đó là ký ức tình tiết. Ngoài ra, bạn còn phải nhớ nội dung cuộc họp - được gọi là “ký ức nội dung”.

Các thông tin trong 2 loại ký ức ban đầu được lưu trữ cùng một nơi, sau đó sẽ bị tách ra. Hệ thống kép này giúp nhớ lại các thông tin một cách hiệu quả hơn. Tuy nhiên, đôi khi việc nhớ lại gặp trục trặc. Bạn chợt nhớ ra một đề nghị từ cuộc họp trước đó và không biết nó xuất phát từ ai; hay bất ngờ bạn nảy ra một ý tưởng mới, nhưng thực chất nó từng được người khác nêu ra. Đó là khi ký ức tình tiết bị quên.

Kẻ trộm ý tưởng “vô tình” thường quên ký ức tình tiết, khi việc thảo luận nhóm dẫn đến một ý tưởng nào đó có thể khiến một thành viên cho rằng đó là ý tưởng của anh ta.

Những trường hợp như vậy xuất hiện khá thường xuyên và hội chứng tiềm ký ức không hiếm thấy. Ý tưởng hay thường dễ bị ăn cắp hơn ý tưởng tồi. Hiện tượng đánh cắp không chỉ phụ thuộc chất lượng của ý tưởng mà còn phụ thuộc uy tín của người đưa ra nó.

“Hầu hết chúng ta luôn có những ký ức được ngụy tạo mà không hề hay biết” - nhà tâm lý Elizabeth Loftus, Đại học Washsington - nói.

Trong một thử nghiệm, người tham gia được yêu cầu đưa các từ chỉ tên vào các danh mục, như danh mục động vật bốn chân. Sau đó, họ phải chỉ ra những từ mình đã đưa vào như chó, cừu, voi... Kết quả, gần 10% trong số họ đã vô ý “nhận vơ” những từ mà người khác đề xuất.

Trong ngành quảng cáo - nơi việc tham khảo các ý tưởng là một phần của quy trình công việc, hội chứng cryptomnesia xảy ra hằng ngày. Bà Karen Corrigan - nhà sáng lập hãng quảng cáo Happiness Brussels - thừa nhận thực tế này: “Nó xảy ra và xảy ra rất thường xuyên. Các chuyên gia thiết kế ý tưởng - vốn thường xuyên nghiên cứu các quảng cáo trước đó - thường ghi nhớ chúng một cách vô thức và sau đó đưa ra những ý tưởng tương tự”.

Theo các chuyên gia, trong hầu hết các trường hợp, rất khó xác định hành động ăn cắp ý tưởng là có chủ đích hay không. Do đó, Richard Beer - Giám đốc mảng sáng tạo tại Don’t Panic London - cho rằng, việc quan trọng nhất là bảo vệ ý tưởng của bạn.