Một câu hỏi làm đau đầu các nhà sử học hàng ngàn năm qua là bằng cách nào danh tướng Hannibal và đội quân của ông có thể vượt qua dãy Alps hùng vĩ để tiến vào Italia đánh bại người La Mã. Mới đây, bí mật này đã được hé lộ nhờ phân tích… phân ngựa.
Kỳ tích của danh tướng vĩ đại
Hannibal Barca (247-183 TCN) là nhà quân sự vĩ đại của đế chế Carthage, nổi danh trong những trận chiến với La Mã.
Chiến công hiển hách nhất là lần ông lãnh đạo 30.000 quân, dẫn 15.000-20.000 ngựa và 37 voi từ vùng Iberia (Tây Ban Nha ngày nay) vượt dãy Alps - được coi là ranh giới tự nhiên không thể vượt qua - tiến vào phía bắc Italia.
Cuộc hành quân quá bất ngờ khiến người Italia choáng váng và thua tan tác. Trong 2.000 năm, các nhà khoa học không ngừng nghiên cứu tuyến đường mà đoàn quân đi qua, nhưng vẫn chưa có bằng chứng chắc chắn. Dù vậy, vẫn tồn tại hai giả thuyết được coi là thuyết phục nhất.
Một số nhà sử học cho rằng quân Hannibal đã đi qua vùng Col du Clapier cao khoảng 2.400m trên dãy Alps; đường này khá dễ đi và ít nguy hiểm. Một số nhà khoa học khác lại cho rằng đoàn quân đi qua ngọn đèo hẹp Col de la Traversette ở phía tây nam của Turin, Italia.
Cả hai giả thuyết đều chưa được chứng minh bởi các nhà khảo cổ không hề tìm ra dấu vết nào.
Phân ngựa tiết lộ quá khứ
Hai nhà khoa học Chris Allen thuộc Đại học Queen’s Belfast và William Mahaney thuộc Đại học York ở Toronto (Canada) đã nghiên cứu tại khu vực Col de la Traversette từ năm 2011. Họ đi từ giả thuyết rằng nếu Hannibal mang theo hàng vạn con ngựa, chúng sẽ phải uống nước và phóng uế. Phân ngựa sẽ lắng đọng xuống dưới theo thời gian.
“Chúng tôi tin rằng nếu tìm kiếm tại vũng lầy thì có thể tìm được một lớp trầm tích với niên đại phù hợp và chưa từng bị tác động. Lớp trầm tích chứa phân ngựa trong quân đội Hannibal sẽ là bằng chứng cho việc họ đã hành quân qua đây” - GS Allen nói.
Các nhà nghiên cứu đã khai quật một mẫu trầm tích hình trụ nằm sâu trong lòng đất. Đây là hỗn hợp của xơ thực vật, bùn và các hạt mịn hơn hạt đất. Họ tính tuổi cho nó bằng đồng vị cácbon và nghiên cứu sự thay đổi của nó suốt 8.000 năm qua. Các nhà khoa học cũng xem xét thay đổi của các lớp đất trong lõi cả về vật lý, hóa học và vi sinh...
Kết quả là, khi nghiên cứu mẫu đất đến gần thời điểm Hannibal vượt qua dãy núi Alps, các chỉ số trong lớp đất có sự thay đổi bất thường, đất bị xáo trộn đáng kể, sau đó được nén chặt.
Ở các khu vực khác của núi không phát hiện ra dấu hiệu bất thường này và các nhà khoa học cho rằng điều đó không thể được giải thích bằng việc chăn gia súc hoặc các hiện tượng thời tiết. Họ đưa ra giả thuyết sự nén chặt đó có thể là do hàng ngàn động vật và con người tạo ra khi qua đây.
Khi các chất bẩn được khuấy lên, họ phát hiện một số sinh vật xuất hiện. Bằng phương pháp phân tích vật liệu hữu cơ hóa học, các nhà nghiên cứu xác định các chất hữu cơ thường thấy trong ruột của người và ngựa.
Trong khi đó, phương pháp phân tích DNA cho thấy có sự hiện diện của nhóm vi khuẩn clostridia - một giống trực khuẩn gram dương, thuộc ngành Firmicutes - thường chiếm khoảng 70% trong phân ngựa. Các vi khuẩn này vẫn tồn tại trong đất sau hơn 2.000 năm qua.
“Bằng cách kết hợp tất cả những phương pháp kể trên, chúng tôi cho rằng đã có một sự tích tụ các thành phần của phân ngựa vào đúng thời điểm cách đây khoảng 2.200 năm trước” - ông Allen cho biết.
Từ kết luận đó, các nhà khoa học cho rằng khu vực này có thể có sự hiện diện bất thường của động vật mà nhiều khả năng đó là những con ngựa của đội quân Hanibal khi hành quân qua dãy Alps.
Giới khoa học đang mở rộng nghiên cứu ở các khu vực đầm lầy khác dọc theo hướng hành quân của Hanibal và phân tích thêm các gene, vi khuẩn đặc thù khác để làm sáng tỏ câu hỏi tồn tại hơn 2.000 năm qua.