Bộ tranh công phu "Grande Tenue de la Cour d’Annam" (tạm dịch Đại Lễ phục triều đình An Nam) của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân vừa được giải mã về ngôn ngữ tạo hình trong công trình nghiên cứu của tác giả Trần Minh Nhựt.
Triều Nguyễn đã ghi dấu vào nền “văn hóa mặc” ngàn năm tuổi của Việt Nam một kho tàng trang phục; và bộ tranh "Grande Tenue de la Cour d’Annam" của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân được đánh giá như một tài liệu quan trọng về kho tàng này, xét cả từ góc độ lịch sử lẫn nghệ thuật.
Bộ tranh do họa sĩ Nguyễn Văn Nhân vẽ vào tháng 12/1902, dưới triều vua Thành Thái, gồm 54 bức vẽ minh họa bằng màu nước trên giấy khổ 23,1x31,8cm đóng thành một cuốn album, hiện đang thuộc quyền sở hữu của National Gallery Singapore (Phòng Trưng bày Quốc gia Singapore).
Sau hơn 120 năm ra đời và lưu lạc, bộ tranh minh họa trang phục cung đình Huế đầu thế kỷ XX đã được in theo đúng nguyên bản từ ảnh chụp kỹ thuật số sắc nét của National Gallery Singapore, trong công trình nghiên cứu “Nghệ thuật minh họa áo mũ thời Nguyễn đầu thế kỷ XX” của tác giả Trần Minh Nhựt - Thạc sĩ chuyên ngành Lý luận và Lịch sử Mỹ thuật.
Anh đã dành một dung lượng tương đối để tập trung phân tích mỹ thuật học (đường nét, mảng, hình, màu sắc, nhịp điệu) của ngôn ngữ đồ họa trong tạo hình minh họa áo mũ. Đồng thời, anh diễn giải kỹ càng về nghệ thuật minh họa và cuộc gặp gỡ phong cách tạo hình phương Tây ở khía cạnh khoa học màu sắc và ánh sáng, và tỷ lệ nhân thể. Qua đó, độc giả có thể hiểu rõ hơn các giá trị mỹ thuật, lịch sử, văn hóa - xã hội của bộ tranh và phần nào cho thấy sự tài hoa, điệu nghệ của họa sĩ.
Nhìn chung, theo tác giả Trần Minh Nhựt, bộ tranh mang ba giá trị lớn. Thứ nhất, nó tạo ra một hệ thống tham chiếu các yếu tố mỹ thuật của trang phục thời Nguyễn. Thứ hai, tái hiện trên tranh vẽ những nghệ thuật tinh hoa của triều Nguyễn như nghệ thuật tạo tác áo mũ, nghệ thuật thêu thùa, nghệ thuật thư họa, hay các nghi lễ trong hoàng cung. Thứ ba, phản ảnh văn hóa mặc và một số khía cạnh phổ quát về triều đình Huế, hay một xã hội An Nam trong thời kỳ đầu tiếp cận nghệ thuật phương Tây.
Cũng trong cuốn sách, tác giả còn chia sẻ hành trình đi tìm lời giải về thân thế của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân; và tái hiện hoàn cảnh ra đời bộ tranh, hành trình lưu lạc, quá trình anh tiếp cận bộ tranh.
Cuốn sách cho biết, tháng 4/2011, TS. Trần Đức Anh Sơn nhận được e-mail từ TS. Pierre Baptiste – quản thủ sưu tập Đông Nam Á của Bảo tàng Quốc gia Guimet về Nghệ thuật châu Á ở Paris (Pháp) – báo tin bộ tranh vẽ minh họa Lễ phục của vua quan và binh lính nhà Nguyễn mặc trong lễ tế Nam Giao đang được rao bán tại Eric Chaim Kline Bookseller, Santa Monica (California, Mỹ) với giá tương đương 722 triệu đồng ở thời điểm đó. Tuy nhiên, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã không kịp đặt mua các họa phẩm ấy. Bộ tranh sau đó được bán cho một người ẩn danh tại Hội chợ sách New York (cuối tháng 4/2011), rồi được bán lại cho một người khác.
Ngày 3/10/2011, bộ tranh lên sàn đấu giá tại Sotheby’s với giá gõ búa tương đương gần 2 tỷ đồng. Trong e-mail phản hồi ngày 27/11/2017, ông Mok Chuan Kim – Giám đốc cao cấp tại văn phòng đại diện của Sotheby’s Đông Nam Á – xác nhận bộ tranh được bán ra là sản phẩm gốc, và cũng là sản phẩm duy nhất trên thế giới.
Khoảng năm 2012, bộ tranh xuất hiện và được giới thiệu công khai tại Phòng Trưng bày Quốc gia Singapore.
Tác giả Trần Minh Nhựt cho rằng, cuộc đời và sự nghiệp hội họa của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân còn rất nhiều điều bí ẩn cần khám phá. “Tuy ông không được tôn vinh trên mặt giấy như các nghệ sĩ cùng thời, nhưng trên thực tế, ông đã có đóng góp vô cùng ý nghĩa cho nghệ thuật minh họa Việt Nam nói chung và mỹ thuật Huế nói riêng. Đứng trước thành tựu còn hạn chế về tranh minh họa thời cận - hiện đại, tác phẩm của ông trở thành một mảnh ghép quan trọng mới cho dòng nghệ thuật minh họa Việt Nam đã từng một thời rực rỡ. Phía sau bộ tranh ấy là cả một nền văn hóa áo mũ tuyệt vời.”