Xử lý chất thải rắn: Không phải cứ chôn lấp là lạc hậu

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) TPHCM, hiện 76% rác sinh hoạt trên địa bàn được chôn lấp. Thanh tra TPHCM cũng cho biết, mặc dù hợp đồng ký với Sở TN&MT có yêu cầu phân loại rác để tái chế nhưng khu liên hợp xử lý rác Đa Phước đã chôn lấp toàn bộ. Thực tế này được nhiều người quy là nguyên nhân gây mùi hôi thối từ Đa Phước gần đây.

Tuy nhiên, theo GS-TS Lê Huy Bá - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học - Công nghệ và Quản lý môi trường: “Nếu chôn lấp đúng quy cách thì không thể bốc mùi như thế. Tình trạng này thường xuất phát từ việc xử lý rác bằng cách đổ đống, chôn hở”.

PGS-TS Phùng Chí Sỹ - Giám đốc Trung tâm Công nghệ môi trường TPHCM - nói: “Xử lý chất thải rắn hợp vệ sinh phải có các lớp lót đáy, chống thấm, thu khí và nước thải từ rác, phun chất chống phát tán mùi hôi, chôn lấp xong phải phủ kín và có hệ thống giám sát rỉ rác... Mùi hôi từ các bãi rác là do chôn lấp chưa đúng quy trình. Nếu không kiểm soát chặt, các cơ sở xử lý rác có thể cắt bớt để giảm chi phí”.

Còn PGS-TS Nguyễn Đinh Tuấn - nguyên Hiệu trưởng Đại học Tài nguyên và Môi trường TPHCM - nói: “Chôn lấp không có nghĩa là lạc hậu. Ở Mỹ, Tây Ban Nha, Ý…, rác được chôn lấp là chủ yếu và họ sử dụng công nghệ chôn lấp đảm bảo vệ sinh”. Theo ông, đảm bảo không bốc mùi là điều khó bởi nhiều khi rác vừa đổ xuống, chưa kịp phân loại, xử lý đã bốc mùi rồi. “Các nước phát triển lắp mái che ở khu xử lý rác, có hệ thống thông gió hút khí sinh ra và xử lý. Việt Nam chưa làm được điều này” - TS Tuấn nói.

Theo ông Sỹ, hiện chỉ các thành phố lớn mới quy hoạch bãi rác và chôn lấp hợp vệ sinh: “Ở các bãi rác cấp huyện, việc xử lý chỉ đơn giản là đổ vào bãi đất trống, nước rỉ rác và khí thải muốn đâu thì đi. Khi nào nhiều quá thì đốt thủ công, hôm sau lại đổ vào”. Về nguyên nhân khiến hầu hết các đô thị đều chôn lấp, ông Sỹ cho rằng vấn đề chính là thiếu kinh phí.

Tuy nhiên, TS Tuấn nêu quan điểm: “Chúng ta cho rằng chôn lấp là rẻ nhưng không phải. Đầu tư bãi chôn lấp đúng quy cách rất tốn, trong đó lớp lót rất quan trọng để nước rỉ rác không ngấm vào mạch nước ngầm. Ở Nhật Bản, họ có tới 11 lớp lót, xen thêm lớp màng để nếu nước thấm xuống sẽ có tín hiệu báo cho hệ thống. Nếu tính cả tiền hỗ trợ giá đất mà nhiều cơ sở đầu tư bãi rác đang được hưởng thì phí chôn lấp chưa chắc đã rẻ hơn”.

Ông Phan Trí Dũng - Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần KH&CN Petech - cũng khẳng định: “Nếu chôn lấp đúng chất lượng thì giá không rẻ, vì phải xây bể chống thấm, chống nứt, gom khí và tích khí. Nền đất Việt Nam kém ổn định nên chi phí này khá lớn. Ngoài ra, khí metan gây cháy nổ nên phải thu lại bằng công nghệ an toàn. Việt Nam chưa sản xuất được các thiết bị này và giá nhập khẩu rất cao”.

TS Tuấn nói: “Cách đây 4-5 năm, tôi đã đặt vấn đề đa dạng công nghệ xử lý rác. Với các thành phố có hơn 7.000 tấn rác mỗi ngày như TPHCM và Hà Nội, nên đầu tư hệ thống đốt rác phát điện. Tỷ lệ nửa đốt, nửa chôn lấp là ổn”.

“Đốt rác có thu nhiệt lượng là một hình thức tái chế. Cần tính chuyện xử lý lượng dioxin thải ra. Về nguyên tắc, đốt ở nhiệt độ cao thì dioxin sinh ra ít và ngược lại” - ông Tuấn nói.

Bà Yuri Takano - Công ty xử lý rác thải IKE (Nhật Bản) - cho biết, mấy chục năm trước, hiện trạng rác ở Nhật không khác Việt Nam bây giờ. Chính phủ đã “dọn dẹp” bằng lò đốt rác và khi lượng rác đã vơi đi mới hướng dẫn người dân phân loại để tái chế. “Chi phí đốt đắt gấp rưỡi, gấp đôi chôn lấp. Tuy nhiên, Việt Nam nên đầu tư lò đốt rác để bảo vệ môi trường” - bà Tanako nói.

Ông Sỹ cũng cho rằng, để giảm tỷ lệ chôn lấp còn 60% theo kế hoạch xử lý chất thải rắn giai đoạn 2016-2020, TPHCM cần xây dựng một số nhà máy đốt chất thải để phát điện.