Việt Nam ở cấp độ đầu tiên trong 5 cấp độ phát triển đô thị thông minh

Ngày 22/10, tại Hà Nội, Ban Kinh tế Trung ương và Bộ Xây dựng đồng chủ trì tổ chức “Diễn đàn cấp cao về Đô thị thông minh ASEAN 2020 (ASEAN Smart Cities Summit & Expo 2020)” nhằm chia sẻ các sáng kiến, kinh nghiệm và hợp tác giữa các đô thị của Việt Nam với mạng lưới đô thị trong khu vực ASEAN. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đến dự và phát biểu ý kiến.

Với chủ đề “Đô thị Thông minh – hướng tới Cộng đồng, Bản sắc và Phát triển Bền vững vì một ASEAN Gắn kết và Chủ động Thích ứng”, Diễn đàn thu hút hơn 50 đại diện cấp cao các nước ASEAN và 26 đô thị thành viên.

Quá trình đô thị hóa và quá trình chuyển đổi số đang diễn ra nhanh chóng trên toàn thế giới. Theo báo cáo của Bộ Xây dựng tại Diễn đàn, ước tính có đến 55% dân số toàn cầu hiện đang sinh sống tại các đô thị và dự báo khoảng 70% dân số toàn cầu sẽ chọn đô thị làm nơi sinh sống vào năm 2050. Tại khu vực ASEAN, hơn 50% dân số hiện đang sinh sống tại các đô thị và quá trình đô thị hóa của khu vực đang tiếp tục diễn ra mạnh mẽ. Các đô thị tạo ra khoảng 70-80% GDP toàn cầu nhưng đồng thời cũng là tác nhân của 70% lượng CO2 trên toàn thế giới.

Phát biểu khai mạc diễn đàn, Trưởng Ban Kinh tế Trung Ương Nguyễn Văn Bình nhận xét: “Đô thị hóa mang đến cơ hội phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức từ việc tập trung dân cư ngày càng cao như tiêu thụ tài nguyên rất lớn, tác động tiêu cực đến môi trường và quá tải của hệ thống hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội.” Để tìm ra lời giải cho những vấn đề đó, ông chỉ ra rằng việc áp dụng các tiến bộ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư sẽ là công cụ thay đổi mạnh mẽ bộ mặt của các đô thị.

Thực tiễn xây dựng và ứng dụng các giải pháp đô thị thông minh tại các đô thị trên thế giới đã đem lại những hiệu quả tích cực về nhiều mặt. Chẳng hạn, Báo cáo của Bộ Xây dựng cho biết ứng dụng giao thông thông minh tại thành phố Stockhom (Thụy Điển) vào giờ cao điểm đã làm giảm lưu lượng giao thông 20%, giảm thời gian đi lại gần 50%, giảm phát khí thải 10%. Ứng dụng quản lý cấp nước thông minh ở thành phố Mumbai (Ấn Độ) cũng giúp giảm tỷ lệ nước thất thoát từ 50% (so với mức trung bình thế giới là 34%) xuống còn một nửa. Các giải pháp tòa nhà thông minh tại Mỹ tiết kiệm đến 30% lượng nước tiêu thụ, 40% năng lượng, giảm 10-30% tổng chi phí vận hành…

Đến nay, việc phát triển đô thị thông minh đã rộng khắp trên thế giới. Một số quốc gia đã rất tích cực thúc đẩy phát triển đô thị thông minh như Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ, Hà Lan, Singapore.

Từ vài năm nay, Việt Nam cũng đang bắt đầu xây dựng các đô thị thông minh của mình nhờ tận dụng những cơ hội riêng như quốc gia đã tích tụ nhiều cơ sở chuyển đổi số để hòa nhập vào xu hướng chung, cơ bản phủ sóng 4G; khoảng 54% dân số đang dùng Internet; và khoảng 55% người sử dụng điện thoại thông minh.

Xếp hạng chỉ số sẵn sàng kết nối (NRI) của Việt Nam năm 2016 đạt 79/139 nước. Xếp hạng về đánh giá khả năng tiếp cận các dịch vụ CNTT năm 2018 đứng thứ 3/139 nước. Nhiều doanh nghiệp đã nhanh chóng tổ chức nghiên cứu, ứng dụng phát triển đô thị thông minh ở các cấp độ khác nhau.

“Tuy nhiên, phát triển đô thị thông minh là cuộc chơi lớn trong đó không chỉ hứa hẹn những kết quả tốt đẹp mà còn có thể chứa đựng cả những rủi ro,” Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà nhận xét tại Diễn đàn.

Ông chỉ ra các thách thức đã nhìn thấy trước, bao gồm rủi ro về sự thay đổi công nghệ; thiếu hụt về tài chính để đầu tư đồng bộ, duy trì hệ thống và duy trì hệ thống phục hồi; sự phụ thuộc vào năng lượng để vận hành hệ thống trang thiết bị; an toàn bảo mật thông tin trước nguy cơ bị xâm nhập và can thiệp mất quyền kiểm soát; rủi ro mô hình đầu tư mới, chưa có tiền lệ.

Cùng với đó, phát triển đô thị thông minh cũng có khả năng gia tăng tác động bất lợi có tính dây chuyền khi có biến động toàn cầu bởi khi đó, các thành phần trong và ngoài đô thị đã kết nối ở mức độ sâu rộng. Dịch Covid-19 là một minh chứng rõ nét cho việc tác động của một khu vực có thể nhanh chóng lan truyền đến toàn thế giới như thế nào.

Bên cạnh đó, phát triển đô thị theo kiểu mới cũng kèm theo những rủi ro về biến đổi mối quan hệ xã hội và các giá trị truyền thống khi môi trường sống bị thay đổi nhiều chiều. Người dân, doanh nghiệp cũng như chính quyền có khả năng trở nên quá phụ thuộc vào công nghệ, hoặc xảy ra nguy cơ dư thừa lao động do gia tăng tự động hóa.

Người đứng đầu Bộ xây dựng - cơ quan được giao trọng trách đầu mối trong Đề án 950 phát triển đô thị thông minh bền vững - cho biết Việt Nam đang ở cấp độ đầu tiên trong 5 cấp độ phát triển đô thị thông minh và các nước xung quanh cũng đang còn rất mới mẻ trong công cuộc này, vì thế việc học hỏi kinh nghiệm, mở rộng quan hệ hợp tác là điều cần thiết.

Thế giới sẽ còn tiếp tục nghiên cứu xu hướng đô thị thông minh để tìm ra giải pháp tối ưu, theo Bộ trưởng Phạm Hồng Hà. "Nhưng trước mắt, sự nỗ lực của mọi quốc gia trong việc nhận định sự thông minh phù hợp với bối cảnh phát triển của đất nước mình là rất quan trọng. Trong cuộc chơi này, có thể nói, vai trò của chính quyền và thể chế để dẫn dắt, thúc đẩy và định hướng xu hướng này là vô cùng quan trọng,” ông nhấn mạnh.

Việt Nam đã tham gia vào “Mạng lưới Đô thị Thông minh ASEAN” (ASCN) được thành lập tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 32 ở Singapore năm 2018, với 3 thành phố thành viên là Hà Nội, TPHCM và Đà Nẵng. Mạng lưới ASCN đã xây dựng khung mục tiêu thống nhất làm nền tảng nhận thức cho việc phát triển đô thị thông minh, theo đó, ba đầu ra chiến lược là: (i) mức sống cao, (ii) nền kinh tế cạnh tranh và (iii) môi trường tự nhiên bền vững.

Tại Diễn đàn, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, Mạng lưới ASCN thực sự là không gian thuận lợi để các quốc gia ASEAN - trong đó có Việt Nam - phát huy nội lực, mở rộng hợp tác với các đối tác ngoài khối nhằm thúc đẩy quá trình đô thị hóa thông minh một cách hiệu quả. Trên cơ sở đó, Việt Nam đã xác định rõ xây dựng và phát triển đô thị thông minh là một trong ba nội dung cốt lõi của kế hoạch CMCN4 (bên cạnh phát triển kinh tế số và xây dựng chính phủ điện tử tiến tới chính phủ số); đồng thời ban hành chính sách phát triển Đô thị thông minh bền vững đến 2025 và tầm nhìn 2030.

Đến nay, theo báo cáo của Bộ Xây dựng, những nền tảng pháp luật - gồm các văn bản quy phạm, các cơ chế chính sách phát triển đô thị thông minh bền vững tại Việt Nam đã liên tục được rà soát và cải thiện.

Cụ thể, nhà nước đã ban hành một số tiêu chuẩn về phát triển đô thị thông minh (Bộ KH&CN); xây dựng khung tham chiếu ICT phát triển đô thị thông minh phiên bản 1.0, xây dựng bộ chỉ số thông minh đến giai đoạn 2025 (Bộ Thông tin và Truyền thông).

Một số vấn đề khác đang được nghiên cứu, bao gồm: hệ thống tiêu chuẩn quốc gia ngành xây dựng phục vụ phát triển đô thị thông minh; Quản lý dự án phát triển đô thị có quy mô lớn ứng dụng giải pháp đô thị thông minh; Xây dựng chương trình thí điểm phát triển đô thị vùng đồng bằng sông Cửu Long thông minh.

Theo báo cáo tại Diễn đàn, các nhiệm vụ được phê duyệt tại Đề án 950 cũng đang được triển khai, bao gồm áp dụng mô hình thông tin công trình (BIM) trong hoạt động xây dựng và quản lý vận hành công trình (Bộ Xây dựng); triển khai một số mô hình quản lý cơ sở dữ liệu liên thông (Bô thông tin và truyền thông); xây dựng cơ sở dữ liệu nền địa lý quốc gia (Bộ Tài nguyên môi trường), tiêu chuẩn quốc gia về kiến trúc hệ thống giao thông thông minh ITS (Bộ giao thông vận tải).

Nhiều địa phương cũng đã chủ động bắt tay ngay vào triển khai xây dựng đề án phát triển đô thị thông minh. Cụ thể, đã có 38/63 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương triển khai đề án cho toàn tỉnh hoặc cho một số đô thị thuộc tỉnh.