Tính kinh tế của xét nghiệm tìm mục tiêu chọn lọc

Hiện nay nhìn chung, dịch bệnh đã sang trạng thái lan truyền “nội sinh” (endemic) tự lan trong cộng đồng qua đường hô hấp mấy tháng qua và chúng ta không thể đạt được mục tiêu theo đuổi chiến lược Zero COVID như trước đây.

Trong bối cảnh đó, nên tập trung trở lại chú trọng vào củng cố hệ thống giám sát dịch đồng bộ ba thành phần (giám sát dịch tễ lâm sàng, điều tra sớm trường hợp có chỉ điểm dịch tễ, và nghiên cứu giám sát điểm phục vụ xây dựng chính sách) cho phép nhận định đúng thực trạng dịch bệnh hiện tại qua các chỉ số dịch tễ đạt độ tin cậy, dự báo sớm diễn tiến dịch, đảm bảo phát hiện sớm nhất trên toàn cộng đồng sự xuất hiện ca chỉ báo để điều tra thực hiện cách ly, theo dõi y tế kịp thời theo cách tiếp cận y tế dựa vào cộng đồng.

Chú trọng cách ly theo dõi tại nhà là chủ đạo, hạn chế tối đa cách ly tập trung (chỉ giữ cách li tập trung khi người dân không thể đảm bảo tự cách ly tại nhà). Điều chỉnh lại vai trò của xét nghiệm liên quan tới phòng chống COVID-19: Xét nghiệm phát hiện nhiễm trùng là để đảm bảo mỗi cá nhân chủ động tìm đến (hoặc sau khi có tham khảo tư vấn của y tế) cho mục tiêu nhận biết có hay không bản thân bị nhiễm trùng, để họ tự điều chỉnh hành vi thực hiện 5K bảo vệ môi trường sinh hoạt của chính họ tốt hơn cho sức khỏe của chính họ, người thân của họ, chứ xét nghiệm không phải là và không nên là công cụ áp đặt từ bên ngoài tới người dân cho mục tiêu truy vết, vét và bóc tách hết người nhiễm như thời kỳ đầu “dịch ngoại xâm” mầm bệnh từ bên ngoài xâm nhập vào cộng đồng vốn hoàn toàn trong sạch chưa từng có nguồn lây.

Trên cơ sở đó, chỉ xét nghiệm ở đối tượng có chỉ báo dịch tễ. Cụ thể: Điều chỉnh cấu phần này chỉ tập trung thực hiện điều tra trường hợp nghi ngờ theo chỉ báo dịch tễ học tìm F0 và xác định chỉ số Re (tìm số người tiếp xúc F1 và xét nghiệm xác định số F1 trở thành F0 sau 10 ngày kể từ khi tiếp xúc); Không triển khai xét nghiệm diện rộng sàng lọc bóc tách cho hết F0; Bỏ cách li tập trung F0 (trừ trường hợp đặc biệt người nhiễm và gia đình rất khó khăn không thể đảm bảo yêu cầu cách ly theo dõi tại nhà đủ dài trong hai tuần); Chỉ thực hiện các test kháng nguyên, kháng thể cho mục tiêu nghiên cứu điều tra dịch tễ và chẩn đoán, điều trị tại bệnh viện, hoặc đáp ứng nhu cầu của người dân chủ động tự chẩn đoán dự phòng dịch bệnh; Không lạm dụng làm đại trà cho mục tiêu sàng lọc tìm cho hết người nhiễm để chỉ định cách ly tập trung (biện pháp chỉ phù hợp khi dịch từ bên ngoài mới xâm nhập vào Việt Nam hoặc áp dụng cục bộ trong phạm vi nhỏ; Bỏ chỉ định người dân phải có kết quả xét nghiệm âm tính mới được đi lại. Trong thời điểm này, biện pháp test kháng nguyên đại trà không còn tác dụng và gây rất tốn kém, phản tác dụng, thêm nguy cơ lây lan, khi dịch đã chuyển sang hình thái lưu hành nội sinh trong cộng đồng).

Để đáp ứng cho được yêu cầu đặt ra của mục tiêu phòng chống dịch trước mắt và mục tiêu lâu dài phòng chống các bệnh lây nhiễm đường hô hấp nói chung, cần điều động ngay nhóm chuyên gia dịch tễ học hàng đầu tổ chức thiết kế triển khai hệ thống theo dõi điểm để theo dõi diễn biến dịch (sentinel sites).

TS Trần Tuấn-Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạoPhát triển Cộng đồng (RTCCD) – Cơ quan điều phối Liên minhPhòng chống Bệnh không lây nhiễm (NCDs-VN)